Σικελία σε τρεις πράξεις

  Castiglione di Sicilia

Μπαρόκ κομψοτεχνήματα και αρχαιοελληνική κληρονομιά, σοκολατοποιοί έκτης γενιάς και μαγιάτικα «μωσαϊκά» από ολόφρεσκα λουλούδια. Στις Συρακούσες, στη Modica και στο Noto η άνοιξη είναι αλλιώς.

ΙΣΑΒΕΛΛΑ ΖΑΜΠΕΤΑΚΗ - 16.05.2017

Οι εκκλησίες στη Σικελία έχουν χτιστεί με τέτοιο τρόπο που σε αναγκάζει να κοιτάξεις προς τα πάνω. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγω καθώς δοκιμάζω τα όρια της ευλυγισίας του αυχένα μου στα σκαλιά του καθεδρικού ναού των Συρακουσών. Οι ψηλοί κίονες με τις εκκλησιαστικές φιγούρες στην κορυφή τους και τα αφράτα Χερουβείμ που «κρέμονται» παιχνιδιάρικα από την κορυφή της πρόσοψης σε κάνουν –θες δεν θες– να στρέψεις το βλέμμα στα ουράνια. Τη μεγαλύτερη έκπληξη την επιφυλάσσει ωστόσο η κάτω πλευρά των γείσων, όπου και «ανθούν» πέτρινα λευκά λουλούδια. Μαζί με τα κορινθιακά κιονόκρανα και τις ανάγλυφες αμπέλους της κεντρικής πύλης δημιουργούν μια ισχυρή έκρηξη μπαρόκ ομορφιάς στην κεντρική πλατεία Duomo.

Η μπαρόκ αρχιτεκτονική είναι όμως μόλις ένα από τα στοιχεία του ιδιαίτερου χαρακτήρα της νότιας Σικελίας. Το επόμενο καραδοκεί –στην πιο αναπάντεχη μορφή του– στο εσωτερικό του καθεδρικού: δύο σειρές από γιγαντιαίες αρχαίες κολόνες δωρικού ρυθμού. Όταν οι αρχαίοι Κορίνθιοι ίδρυσαν τον Ναό της Αθηνάς τον 5ο αιώνα π.Χ., σίγουρα δεν μπορούσαν να φανταστούν την απρόσμενη ομορφιά που θα απέπνεε στο μέλλον το πάντρεμα της επιβλητικής δωρικότητας με τα περίτεχνα μπαρόκ στοιχεία. Αυτήν ακριβώς την ισορροπία μεταξύ παιχνιδιάρικης διάθεσης και ευσέβειας σκέφτομαι και τη στιγμή που προσπαθώ να εξηγήσω στους γιους μου ότι δεν μπορούν να αναβοσβήνουν ασταμάτητα τους διακόπτες του πρωτόγνωρου στα μάτια τους ηλεκτρικού κηροστασίου.

ΟΙ ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΗΔΗ

Η αλήθεια είναι ότι οι Συρακούσες διαθέτουν μνημεία που ενδείκνυνται περισσότερο αν ταξιδεύετε μαζί με τα παιδιά σας. Κορυφαίο ανάμεσά τους είναι το υπαίθριο Τεχνολογικό Πάρκο του Αρχιμήδη, όπου οι επισκέπτες μπορούν να αλληλεπιδράσουν με φυσικού μεγέθους αντίγραφα των πολυάριθμων εφευρέσεών του, όπως το μηχάνημα που εκτοξεύει αυτόματα πολλαπλές σειρές από βέλη ή η «αυτοματοποιημένη» εκδοχή του πολιορκητικού κριού.

Οι αναμνήσεις αρχαίων πολέμων κυριαρχούν και στο γειτονικό Αρχαιολογικό Πάρκο των Συρακουσών. Προσπερνώντας το αρχαιοελληνικό θέατρο και το ρωμαϊκό αμφιθέατρο και ακολουθώντας ένα μονοπάτι ανάμεσα σε λεμονιές και πυκνή –σχεδόν τροπική– βλάστηση, φτάνει κανείς στο πιο ιδιαίτερο κομμάτι του πάρκου: τα «Λατομεία του Παραδείσου», όπως ονομάζονται κατ’ ευφημισμόν. Στα εντυπωσιακά αυτά ορύγματα και αφού πρώτα απομακρύνθηκαν πολλοί τόνοι ασβεστολιθικού πετρώματος, φυλακίστηκαν οι 7.000  Έλληνες της αποτυχημένης εκστρατείας των Αθηναίων κατά των Συρακουσών. Ανάμεσά τους, το «Αυτί του Διονύσου» αποτέλεσε τη «φυλακή υψίστης ασφαλείας» της εποχής, στην οποία ο ομώνυμος τύραννος κρατούσε τους επικινδυνότερους εχθρούς του και, χάρη στην ακουστική της σπηλιάς, παρακολουθούσε την κάθε τους συνομιλία.

Χαρακτηριστικό σισιλιάνικο σοκάκι στις Συρακούσες. (Φωτογραφία: FP/VISUALHELLAS.GR)

Λίγο αργότερα, η γρανίτα από φράουλα που πίνουμε οι γιοι μου και εγώ με θέα τη μαρίνα της Ορτυγίας αποκτά διαφορετικό «ειδικό βάρος» όταν ο σερβιτόρος αντιλαμβάνεται ότι μιλάμε για τον μεγάλο εφευρέτη της αρχαιότητας και μας εξηγεί με γλαφυρές κινήσεις ότι ο Αρχιμήδης είχε φτιάξει ένα καράβι τόσο μεγάλο, που χωρούσε μόνο στο λιμάνι των Συρακουσών και της Αλεξάνδρειας.

ΣΟΚΟΛΑΤΕΝΙΑ MODICA

Η επόμενη στάση του ταξιδιού μας έχει γεύση από σοκολάτα. Στην πόλη της Modica, μια σειρά από εργαστήρια και ζαχαροπλαστεία παράγουν γλυκίσματα με βάση τη σοκολάτα, την οποία και επεξεργάζονται ακολουθώντας ακόμη και σήμερα την τεχνική των Αζτέκων. Πρόκειται για μέρος της κληρονομιάς που άφησαν πίσω τους οι Ισπανοί κατακτητές τον 16ο αιώνα και την οποία γνωρίζουν καλύτερα απ’ οποιονδήποτε άλλο η Antica Dolceria Bonajuto και ο Πιερπάολο Ρούτα, σοκολατοποιός έκτης γενιάς.

«Ακολουθούμε την ψυχρή μέθοδο επεξεργασίας και αυτό σημαίνει ότι η θερμοκρασία της σοκολάτας δεν ανεβαίνει αρκετά ώστε να κάνει τη ζάχαρη να λιώσει», μας εξηγεί. Το αποτέλεσμα είναι μια ασυνήθιστα τραγανή υφή, στην οποία είναι αισθητοί οι κρύσταλλοι της ζάχαρης. Ο Πιερπάολο μας προσκαλεί να δοκιμάσουμε σοκολάτα αρωματισμένη με μια σειρά από διαφορετικά μπαχαρικά: κάρδαμο, τζίντζερ, κανέλα, βανίλια, πιπέρι... Με μια ξύλινη λαβίδα ψαρεύουμε ανάμεσα στα μπολάκια του πάγκου αρωματικές και πικάντικες εκδοχές της σοκολάτας, οι οποίες ενθουσιάζουν τους ενηλίκους, αλλά αφήνουν μάλλον ασυγκίνητα τα παιδιά. Διαβάζοντας την απογοήτευση στο πρόσωπό τους, ο Πιερπάολο σπεύδει να τους προτείνει να δοκιμάσουν σοκολάτα με κανέλα. «Ήταν η αγαπημένη γεύση του παππού μου», εξηγεί με χαμόγελο, «και αρέσει αρκετά στα παιδιά», προσθέτει. Την προσοχή μας αποσπά ωστόσο ένας έντονος ρυθμικός χτύπος που βγαίνει από το εργαστήριο.

«Αυτός είναι ο ήχος της παιδικής μου ηλικίας!» αναφωνεί ο Πιερπάολο και μας κάνει νόημα να πλησιάσουμε. Ένας σοκολατοποιός λικνίζει έναν μεγάλο ξύλινο δίσκο πάνω στον πάγκο και επάνω του δονούνται καλούπια γεμάτα από ρευστή, ακόμα, σοκολάτα. Μέσω αυτής της διαδικασίας απεγκλωβίζονται οι φυσαλίδες οξυγόνου και το μείγμα αποκτά γυαλιστερή όψη. Ρωτάω τον Πιερπάολο ποια είναι η πιο ξεχωριστή γεύση σοκολάτας που έχει δημιουργήσει κι εκείνος ανοίγει ένα μικροσκοπικό πουγκί και ακουμπά στην παλάμη μου ένα «δάκρυ» σοκολάτας. «Σοκολάτα με γιασεμί, μια συνταγή των Μεδίκων του 17ου αιώνα», εξηγεί, περήφανος για τα μυστικά της τέχνης του. «Αποτέλεσε στοίχημα για τον πατέρα μου και εμένα να καταφέρουμε να εκτελέσουμε με επιτυχία αυτή την ξεχασμένη συνταγή, η οποία απαιτεί τεράστιες ποσότητες από ολόφρεσκα μπουμπούκια. Επί δέκα μέρες τοποθετούμε φρεσκοκομμένα άνθη γιασεμιού πάνω στο κακάο και, καθώς τα λουλούδια ανοίγουν, τα αρώματά τους διαποτίζουν τη σοκολάτα». Στον αντίποδα της ποιητικής αυτής ιεροτελεστίας στέκει μια πιο «πεζή» συνταγή, που συνδέεται όμως επίσης με την ιστορία της σοκολάτας στην Ιταλία. Πρόκειται για τα mpanatigghi, μπισκότα με γέμιση σοκολάτας και μοσχαρίσιου κιμά, που θυμίζουν την εποχή που ο κόσμος δεν την αντιμετώπιζε σαν γλυκιά απόλαυση, αλλά σαν φαγητό.

Η αμφιθεατρικά χτισμένη Modica μοιάζει με μπαρόκ φαβέλα του 17ου αιώνα. 

(Φωτογραφία: SHUTTERSTOCK)

Όταν βγαίνουμε από το κατάστημα της σοκολατοποιίας Bonajuto στον κεντρικό δρόμο της Modica, έχει πια μεσημεριάσει. Έξω δεν κυκλοφορεί ψυχή και τα ρολά των περισσότερων μαγαζιών είναι μισοκατεβασμένα, καθώς η πόλη κάνει το διάλειμμά της. Διασχίζουμε με το αυτοκίνητο τον φιδωτό δρόμο που ανηφορίζει προς τον λόφο όπου βρίσκεται η Άνω Πόλη. Τα πυκνά κτίρια, χτισμένα αμφιθεατρικά και στα ίδια ακριβώς χρώματα με εκείνα του πέτρινου λόφου, μοιάζουν με μια κομψή, μπαρόκ φαβέλα του 17ου αιώνα. 

«ΜΩΣΑΪΚΑ» ΑΠΟ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ

Καθώς αφήνουμε πίσω μας τη Modica, ο δρόμος διασχίζει ένα τοπίο από λεμονιές, αμπέλια και χαρουπιές, οδηγώντας στην πρωτεύουσα της κοιλάδας Val di Noto: τη μικρή αλλά γοητευτικότατη ομώνυμη πόλη. Μετά τον σεισμό που ισοπέδωσε πολλές περιοχές της νοτιοανατολικής Σικελίας το 1693, το Noto ανοικοδομήθηκε από το μηδέν με πρωτοβουλίες και ενέργειες της τοπικής αριστοκρατίας, η οποία επέλεξε μια αρχιτεκτονική που να επιδεικνύει τον πλούτο και την αίγλη της, αλλά και να εκφράζει τα ιδεώδη του Διαφωτισμού. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά από κτίρια τόσο περίτεχνα που θυμίζουν σκηνικό θεάτρου κατά μήκος των τριών κεντρικών δρόμων της πόλης. Οι γοργόνες, οι Πήγασοι, οι άγγελοι και οι πάσης φύσεως μυθικές μορφές που κοσμούν τα μπαλκόνια και τις προσόψεις των παλατιών σε κάνουν να προσμένεις μαγικούς κόσμους στο εσωτερικό τους. 

Νωρίς ένα πρωί, τρυπώνουμε στο πάλαι ποτέ παλάτι του πρίγκιπα της Villadorata, το οποίο λειτουργεί πλέον ως μπουτίκ ξενοδοχείο πολυτελείας. Περιδιαβαίνοντας τις ψηλοτάβανες σάλες, ο υπεύθυνος υποδοχής του Seven Rooms Villadorata μάς μιλάει ψιθυριστά για τις λαμπερές και πολυπληθείς δεξιώσεις που παρέθετε κάποτε σε αυτές ο πρίγκιπας. Κι όταν πια φτάνουμε έξω από την κρεβατοκάμαρα του πρίγκιπα, γυρνά και ρωτά με βλέμμα ζαβολιάρικο: «Μπορείτε να φανταστείτε ποιος έμενε στο αμέσως διπλανό του δωμάτιο;». Μετά από αρκετές άστοχες εικασίες εκ μέρους μας, ανακαλύπτουμε ότι ο άνθρωπος που ο πρίγκιπας ήθελε να νιώθει κοντά του δεν ήταν άλλος από τη μητέρα του.

 

Η Via Corrado Nicolaci στο Noto, στολισμένη με τα ψηφιδωτά από λουλούδια. (Φωτογραφία: VISUALHELLAS.GR)

Αρκετά πιο ρομαντικός και παθιασμένος από τον πρίγκιπα αποδεικνύεται ο Εμανουέλε Σίλα, ανθοπώλης του Noto, τον οποίο συναντάμε λιγάκι αργότερα για να μάθουμε περισσότερα για την παράδοση της Infiorata. Σε αυτή τη γιορτή των λουλουδιών, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο το προτελευταίο Σαββατοκύριακο του Μάη (φέτος στο διάστημα 19 έως 21/5), μωσαϊκά φτιαγμένα από πέταλα λουλουδιών απλώνονται κατά μήκος της οδού Nicolaci. Φέτος μάλιστα η γιορτή είναι αφιερωμένη στο Πριγκιπάτο του Μονακό, καθώς ο πρίγκιπας Αλβέρτος Β΄, γοητευμένος από την Infiorata περασμένης χρονιάς, πρόσφερε σημαντική οικονομική δωρεά στην πόλη. Η εκδήλωση κινητοποιεί έναν στρατό από εθελοντές που μαδάνε γαρίφαλα, ζέρμπερες και αγριολούλουδα, ώστε να εφοδιάσουν τους καλλιτέχνες με τις απαραίτητες χρωματιστές «ψηφίδες» για τη δημιουργία των έργων τους.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας πριν από τα εγκαίνια, η οδός Nicolaci μετατρέπεται σε υπαίθριο ατελιέ, όπου πρώτα αποτυπώνεται το περίγραμμα με κιμωλία πάνω στo πλακόστρωτο και στη συνέχεια από πάνω του συντίθενται «χαλιά» από πέταλα λουλουδιών. «Όταν φτάνει πια το τέλος της Infiorata και χορευτικά συγκροτήματα παρελαύνουν στον δρόμο παρασύροντας τα πέταλα στο πέρασμά τους, οι δημιουργοί νιώθουμε ένα μικρό τσίμπημα μελαγχολίας», μας εξομολογείται ο Εμανουέλε. Ευτυχώς, η εφήμερη ομορφιά της φύσης αποτυπώνεται με πιο μόνιμο τρόπο στην μπαρόκ αρχιτεκτονική της πόλης. Και η έντασή της είναι ικανή να εμπνέει διαχρονικά τόσο τους ντόπιους καλλιτέχνες όσο και τους επισκέπτες-ερασιτέχνες φωτογράφους. Αυτό σκέφτομαι τουλάχιστον καθώς, παρασυρμένη από τον ενθουσιασμό του Εμανουέλε, ο μεγάλος μου γιος ζητά επίμονα τη φωτογραφική μηχανή για να φωτογραφίσει την οδό Nicolaci.

ΔΕΙΤΕ INFO ΓΙΑ ΜΕΤΑΒΑΣΗ - ΦΑΓΗΤΟ - ΔΙΑΜΟΝΗ ΕΔΩ:

http://www.kathimerini.gr/909362/article/ta3idia/ston-kosmo/sikelia-se-treis-pra3eis