Ποιος ήταν ο
Νικολο Μακιαβέλι; Πατέρας της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης ή ένα κυνικό
κτήνος,που το όνομά του ταυτίστηκε με τη διαφθορά και τον αυταρχισμό;
Γεννήθηκε
στη Φλωρεντία στις 3 Μαΐου του 1469,σε μια Ιταλία διαιρεμένη σε ανταγωνιζόμενες
πόλεις-κράτη –μεταξύ των οποίων και η Ρώμη υπό τον Πάπα– και αντιμετώπιζε τις
συνεχείς επεμβάσεις των ισχυρότερων της Ευρώπης.
Από μικρός ο
Μακιαβέλι ασχολήθηκε με την πολιτική και παρακολουθούσε από κοντά τον
μεταρρυθμιστή και δικτάτορα της Φλωρεντίας Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα. Όταν το 1498
αυτός εκτελέστηκε για την κριτική που άσκησε στον Πάπα Αλέξανδρο VI, ο
Μακιαβέλι εισήλθε στα κυβερνητικά κλιμάκια ως γραμματέας και γρήγορα
αναρριχήθηκε στην ιεραρχία.
Τις
μεγαλύτερες επιρροές τις δέχθηκε, όμως, από τον Καίσαρα Βοργία, έναν πανούργο
και σκληρό άνθρωπο, εκ των ηγετών της παπικής πολιτείας. Ο Μακιαβέλι δεν
συμφωνούσε με τις τακτικές του, ωστόσο πίστευε ότι με έναν κυβερνήτη σαν τον
Βοργία οι Φλωρεντινοί θα μπορούσαν να ενώσουν την Ιταλία, κάτι που αποτελούσε
όνειρο και στόχο του σ’ όλη τη ζωή του.
Το 1512, οι
Μέδικοι επανήλθαν στην εξουσία, ανατρέποντας το δημοκρατικό καθεστώς, με τη
βοήθεια των ισπανικών στρατευμάτων. Ο Μακιαβέλι απολύθηκε, υπέστη βασανιστήρια
ως εχθρός τους και για μικρό διάστημα φυλακίστηκε.
Την περίοδο
της αναγκαστικής αργίας του, μελέτησε κλασικούς συγγραφείς και ιστορία και στη
συνέχεια συνδύασε τις εμπειρίες και τα διαβάσματά του και συνέγραψε σειρά
βιβλίων πολιτικού και ιστορικού περιεχομένου, αλλά και θεατρικά έργα.
Ένα από αυτά
τα έργα ξεπέρασε κατά πολύ τις επιδιώξεις και τις προσδοκίες του συγγραφέα του
και του χάρισε την αθανασία. Ο «Ηγεμόνας» (Il principe), που
γράφτηκε το 1513, επρόκειτο, τους κατοπινούς αιώνες, να καταστεί το εγκόλπιο
αμέτρητων πολιτικών ανδρών αλλά και στοχαστών γενικότερα και να ασκήσει βαθιά
επίδραση στις πολιτικές εξελίξεις όλων των εποχών.
Επιτυχημένος
ηγεμόνας, κατά τον Μακιαβέλι, είναι ο προικισμένος με αρετή (virtu, με τη
σημασία της δύναμης και της ικανότητας προσαρμογής) και αυτός που ξέρει να
αδράχνει τις ευκαιρίες που του προσφέρει η τύχη. Ο επιτυχημένος ηγεμόνας
καθοδηγείται όχι από το θρησκευτικό δόγμα ή από τα ηθικά παραγγέλματα, αλλά από
την αυστηρά ωφελιμιστική επιλογή των μέσων που είναι κατάλληλα για τους σκοπούς
του. Μπορεί να χειραγωγεί τους νόμους που διέπουν την πολιτική συμπεριφορά και
να διαμορφώνει την πορεία των γεγονότων, σύμφωνα με τα σχέδιά του.
Ο Ηγεμόνας
απέκτησε θερμούς θαυμαστές, μεταξύ των οποίων πολλές ιστορικές προσωπικότητες
όλων των εποχών, όπως ο Ερρίκος H’ ή ο Ζαν Ζακ Ρουσό, αλλά και ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι. Επέσυρε όμως και
σφοδρές επικρίσεις για κυνισμό, καιροσκοπισμό και πανουργία, και οι κατακριτέες
απόψεις αυτού του βιβλίου συμπυκνώνονται στον τόσο αρνητικό όρο
«μακιαβελισμός», τον οποίο έπλασαν οι Γάλλοι και με τον οποίο κανένας πολιτικός
δεν θα ήθελε να τον συσχετίζουν.
Μερικά από
τα αποφθεγματά του δείχνουν τι πίστευε ο Μακιαβέλι. Διαβάστε τα έχουν
ενδιαφέρον ακόμη και αν διαφωνείς :
Ο ηγέτης
αποκτά κύρος με το να είναι είτε αληθινός φίλος είτε πραγματικός εχθρός. Δηλαδή
παίρνει θέση, καθαρά, υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς. Αυτή η τακτική έχει
πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα από την απλή ουδετερότητα.
•
Τους
αντιπάλους σου ή πρέπει να τους παίρνεις με το μέρος σου ή να τους εκμηδενίζεις
•
Η πρώτη
εντύπωση που δημιουργεί ένας ηγεμόνας είναι αυτή που δίνουν οι άνθρωποι που τον
περιστοιχίζουν.
•
Δεν πρέπει
ποτέ να αφήνει κανείς να συνεχίζεται μια ανωμαλία για να αποφύγει έναν πόλεμο,
γιατί δεν τον αποφεύγει, αλλά μόνο αλλάζουν οι συνθήκες προς όφελος των
αντιπάλων του.
•
Ο άνθρωπος
είναι καλός μόνο όταν είναι αδύναμος.
•
Κάνε το κακό
μια κι έξω, αλλά το καλό δίνε το σιγά-σιγά.
•
Ποτέ τίποτε
μεγάλο δεν επιτεύχθηκε χωρίς κίνδυνο.
•
Οι πρίγκιπες
και οι κυβερνήσεις είναι, μακράν, τα πιο επικίνδυνα στοιχεία σε μια κοινωνία.
•
Μια αλλαγή
αφήνει την πόρτα ανοιχτή για να μπουν και άλλες.
•
Ποτέ μην
προσπαθείς να κερδίσεις με τη βία αυτό που μπορεί να αποκτηθεί με πονηριά.
•
Γενικά οι
άνθρωποι είναι αγνώμονες, ασταθείς και υποκριτές· προτιμούν να αποφεύγουν τον
κίνδυνο και είναι αχόρταγοι για κέρδος.
•
Η υπόσχεση
που δόθηκε ήταν μια αναγκαιότητα του παρελθόντος. Ο λόγος που δεν κρατήθηκε
είναι μια αναγκαιότητα του παρόντος.
•
Έναν ηγέτη
πρέπει να τον φοβούνται και να τον αγαπούν. Αν δεν γίνεται και τα δύο, τότε
καλύτερα μόνο να τον φοβούνται.
•
Συμβαίνει, όλοι οι ένοπλοι προφήτες να είναι νικητές και οι άοπλοι
να χάνονται.
•
Ο πόλεμος αρχίζει όταν θέλεις, αλλά δεν τελειώνει όταν θέλεις.
•
Αυτός που θέλει να τον υπακούν πρέπει να ξέρει να διατάζει.
•
Οι άνθρωποι έχουν το ελάττωμα, όταν έχει νηνεμία, να νομίζουν ότι
δεν θα έρθει ποτέ καταιγίδα και δεν προετοιμάζονται.
•
Η τύχη είναι γυναίκα και γι’ αυτό ευνοεί τον νέο που την
χειρίζεται με τόλμη.
•
Η αρετή κι ο πλούτος σπάνια πηγαίνουν στον ίδιο άνθρωπο.
•
Η φιλοδοξία είναι τόσο δυνατό πάθος, που όσο ψηλά και αν φθάσει
κανείς δεν είναι ικανοποιημένος.
•
Ο καθένας βλέπει αυτό που φαίνεσαι. Λίγοι καταλαβαίνουν αυτό που
είσαι.
•
Οι άνθρωποι είναι τόσο αφελείς και τόσο έτοιμοι να υπακούσουν,
ώστε ποτέ δεν θα λείψουν τα θύματα σε έναν αχρείο για να κάνει τις απάτες του.
•
Μόλις κυριαρχήσει σε μια πόλη ένας κυβερνήτης, θα πρέπει να
σκεφθεί τι τιμωρίες θα επιβάλει. Πρέπει να τις επιβάλει όλες μια κι έξω και να
μην τις ανανεώνει κάθε μέρα.
•
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.
•
Σε ένα ηγεμόνα δεν λείπουν ποτέ οι νόμιμοι λόγοι για να παραβεί
μια υπόσχεση.
•
Ο απλοϊκός λαός πάντα παρασύρεται από την εξωτερική εμφάνιση, και
ο κόσμος αποτελείται κυρίως από απλοϊκούς.
•
Οι άνθρωποι ξεχνούν ευκολότερα το θάνατο του πατέρα τους παρά την
απώλεια της περιουσίας τους.
•
Προκαλεί κανείς το ίδιο μίσος με τις καλές πράξεις όσο και με τις
κακές.
•
Δεν υπάρχει
τίποτε πιο σημαντικό για τον ηγεμόνα από το να φαίνεται ότι είναι θρήσκος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου