Δύο πρώιμα ποιήματα του Πιερ Πάολο Παζολίνι

 

Μετάφραση από τα ιταλικά: Θεοδόσης Κοντάκης

Τα ξημερώματα
[Le albe]

Είν’ ακόμα σκοτάδι, καημένες γριούλες, κι η αυγή ξασπρίζει τα κερένια σας τα πρόσωπα: μαζί σας ήρθανε στην εκκλησιά μονάχα τρεις-τέσσερις νεαρούληδες.

Πού πετάξανε τα χρόνια που χωρίζανε τούτο το σώμα των παιδιών από κείνο των πατεράδων τους; Συ, Ντομένικο, υιέ του Στέφανο, μην προσεύχεσαι με το χρώμα κείνο στα μάτια που με κάνει να τρέμω, άμα λογαριάσω στους κόλπους σου τους ανθρώπους απ’ το δικό σου το αίμα που ’ρθαν εδώ κουλουριαστοί να προσευχηθούν.

Ω, υπηρετάκο! Σώμα του πατέρα σου, χείλια του πατέρα σου, στέρνο του πατέρα σου, ποιος θάνατος αντηχάει μέσ’ από τ’ άσμα σου, ποια ζωή στη σιωπηλή σου ανυπαρξία;

Παρατηρώ σε τούτα τα παιδιά των νεκρών τους το γέλιο, καθώς έρχονταν στην εκκλησιά και, με το τραγούδισμά τους, πιστεύαν πως θα ’τανε για πάντα ζωντανοί. Μα τα χρόνια, που μια βολίδα τα σκόρπισε σε τούτηνε την επαρχία, δεν περάσανε ποτέ. Τούτη είν’ η δικιά τους η αυγή, κι εμείς, εμείς είμαστ’ οι νεκροί.

❧

Εις μνήμην
[In memoriam]

Ήσουνα συ
σαν κι εμένα:
ρούχα φρεσκοπλυμένα, παπούτσια καινούργια.
Ω, Κυριακάδες γλυκές.
Άλλαξε πολλές φορές έκφραση η μάνα σου
καθώς ήσουνα βρέφος
και νεαρούλης.
Τώρα γνωρίζεις
τη φριχτή στιγμή,
την ανάσα τη στερνή.
Ίσως
να είδες μ’ άλληνε ματιά
ΤΟΥΤΑ τα ενδύματα, ΤΟΥΤΟ τον μανδύα
καημένο πνεύμα
καθώς τρέμεις απάνω απ’ τα ίδια σου τα λείψανα
με τα χείλια ακόμα ανοιγμένα
στο γέλιο
ζωντανού νεαρού.
Μα εγώ
που καλά γνωρίζω το παιχνίδι
δεν ξέρω πώς να σε σκεπάσω με άνθη…
Είναι γελοίο!
Είναι σίγουρα ένα αστείο.
Δεν κρατώ από σένα
εικόνες πόνου.
Συ γελάς, γελάς
μες στην μνήμη μου.
Θα ψάξω
μες στο νερό, στα βράχια ανάμεσα,
το πρόσωπό σου το νεκρικό.
Μα πιστεύω
πως δε θα το βρω.
Συ δεν ακούς
τις καμπάνες να χτυπούνε
κι η φωνή σου του πρόσχαρου φίλου
δε γνωρίζει
πως η σιωπή σε καλεί.

❧

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Ο Pier Paolo Pasolini (1922-1975) είναι διάσημος ως σκηνοθέτης και σεναριογράφος του ιταλικού κινηματογράφου, παράλληλα όμως υπήρξε σημαντικός ποιητής, πεζογράφος και δοκιμιογράφος.

Τα γεγονότα της προσωπικής ζωής του –κυρίως σε σχέση με τον ιδιόμορφο ερωτισμό του– δεν έπαψαν ποτέ να ελκύουν το ενδιαφέρον των βιογράφων του. Ο Παζολίνι γεννήθηκε στη Μπολόνια, όμως πολύ νέος μετακινήθηκε στην περιοχή του Φρίουλι, στον απώτατο ιταλικό βορρά. Εκεί, κατά τη διάρκεια ακόμη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ξεκίνησε την ποιητική του δραστηριότητα. Στη δεκαετία του 1950 μετακινήθηκε στη Ρώμη, όπου εργάστηκε στην κινηματογραφική βιομηχανία, ενώ από το ξεκίνημα της επόμενης δεκαετίας σκηνοθέτησε μια σειρά σπουδαίων ταινιών. Δολοφονήθηκε το 1975, ένα γεγονός που δεν έχει ακόμη πλήρως εξιχνιαστεί.

Η σκέψη του Παζολίνι, συχνά αντιφατική και αινιγματική, καθώς και το ίδιο το έργο του, δημιούργησαν επίσης ποικιλία αντιδράσεων. Είναι γνωστή η σύνδεσή του με την Αριστερά, την οποία συνδύαζε με μια ιδιότυπη θρησκευτικότητα. Πάντως, η σχέση του με το κομμουνιστικό κόμμα ήταν μάλλον θυελλώδης. Δήλωνε «Καθολικός Μαρξιστής», τόνιζε όμως κυρίως τη σημασία τη λαϊκότητας και του τοπικού πολιτισμού (αγωνίστηκε, εξάλλου, για τη διάσωση των τοπικών διαλέκτων∙ μάλιστα, έγραψε και ποίηση στη διάλεκτο του Φρίουλι).

Στο ποιητικό του έργο, οι παραπάνω άξονες συνδυάζονται με τρόπο ιδιόμορφο. Τα ποιήματα που δημοσιεύονται εδώ ανήκουν στη συλλογή L’usignolo della chiesa cattolica (Τ’ αηδόνι της καθολικής εκκλησίας), που εκδόθηκε μεν το 1958, όμως περιέχει μερικά από τα πρώτα ποιήματα που έγραψε ο Παζολίνι, την περίοδο 1943-49. Τα ποιήματα αυτά παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, κυρίως για τον αυτοβιογραφικό τους χαρακτήρα. Η λαϊκή, βιωματική θρησκευτικότητα και η ανακάλυψη του ερωτισμού είναι μια αξεχώριστη, ομιχλώδης ανάμνηση που κυριαρχούσε μέχρι την «Ανακάλυψη του Μαρξ» –όπως δηλώνει το τελευταίο ποίημα της συλλογής…

⸙⸙⸙

[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα του τρίτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]

https://frear.gr/?p=31785&fbclid=IwAR2s0KLNd6v8BpswIt9scTxczx4QQ2BEgJPZw4vMK5UMJNMYkFf-jywQdO4