Αντόνιο Ταμπούκι (1943 – 2012)

Ιταλός συγγραφέας και πανεπιστημιακός, από τις αντιπροσωπευτικότερες φωνές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Κοσμοπολίτης, με ηθικό και κοινωνικό ανάστημα, ελλειπτικός και μινιμαλιστής ως συγγραφέας, χαίρει της εκτίμησης μεγάλης μερίδας του βιβλιόφιλου κοινού. Ιδιαίτερα γνωστός και στη χώρα μας, την οποία είχε επισκεφθεί πολλές φορές.

Ο Αντόνιο Ταμπούκι (Antonio Tabucchi) γεννήθηκε στην Πίζα στις 23 Σεπτεμβρίου 1943 και μεγάλωσε με τους παππούδες του στο γειτονικό Βεκιάνο. Κατά τη διάρκεια των πανεπιστημιακών του σπουδών στην ιταλική φιλολογία, ταξίδεψε αρκετά στην Ευρώπη για να γνωρίσει τον κόσμο των συγγραφέων που θαύμαζε και διάβαζε στη βιβλιοθήκη του θείου του.

Σ’ ένα βιβλιοπωλείο του Παρισιού ανακάλυψε τυχαία το ποίημα Tabacaria (Καπνοπωλείο) ενός πορτογάλου ποιητή ονόματι Αλβάρο ντε Κάμπος, που δεν ήταν άλλο από ένα ακόμα ψευδώνυμο του σπουδαίου πορτογάλου ποιητή και συγγραφέα Φερνάντο Πεσόα (1888-1935). Το ποίημα αυτό, που κινείται μεταξύ μεταφυσικής και πραγματικότητας, άσκησε τεράστια επίδραση στον νεαρό Ταμπούκι, ώστε να τον οδηγήσει στην απόφαση να επισκεφθεί τη Λισαβώνα για να γνωρίσει καλύτερα την πόλη, όπου έζησε και δημιούργησε ο ποιητής. Το ταξίδι του στη γενέτειρα του Πεσόα τον έκανε να αγαπήσει την πρωτεύουσα της Πορτογαλίας και του φάντο, την οποία έκανε δεύτερη πατρίδα του.

Ο Ταμπούκι αποφάσισε ότι πρέπει να μάθει πορτογαλικά για να κατανοήσει καλύτερα το έργο και τους χαρακτήρες του Πεσόα. Μετά την ιταλική φιλολογία συνέχισε τις σπουδές του στην πορτογαλική γλώσσα και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Σιένα και αποφοίτησε το 1969 με τη διατριβή Ο σουρεαλισμός στην Πορτογαλία. Το 1973 διορίσθηκε καθηγητής της Πορτογαλικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και το 1975 κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο Piazza d’ Italia, στο οποίο επιχείρησε να περιγράψει την ιστορία από την πλευρά των χαμένων και συγκεκριμένα των αναρχικών της Τοσκάνης.

Το 1978 διορίσθηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γένοβας και το 1984 παρουσίασε το πρώτο μείζον μυθιστόρημά του Νυχτερινό στην Ινδία, το οποίο μετέφερε στον κινηματογράφο το 1989 ο γάλλος σκηνοθέτης Αλέν Κορνό. Ο πρωταγωνιστής του έργου ακολουθεί τα ίχνη ενός φίλου που εξαφανίστηκε στην Ινδία, αλλά παράλληλα αναζητά και τη δική του ταυτότητα.

Το 1986 παρουσιάζει το μυθιστόρημα του Il filo del’ orizzonte (Η γραμμή του ορίζοντα), με τον ήρωά του να ψάχνει την ταυτότητα ενός πτώματος, αλλά στην πραγματικότητα να αναζητά τη δική του ταυτότητα, ένα μοτίβο που επανέρχεται συχνά στα έργα του Ταμπούκι. Το έργο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1993 από τον πορτογάλο  σκηνοθέτη Φερνάντο Λόπες. Παράλληλα με τα δικά του λογοτεχνικά πονήματα μετέφραζε ασταμάτητα τα έργα του Φερνάντο Πεσόα, μαζί με την πορτογαλίδα σύζυγό του Μαρία Ζοζέ ντε Λενκάστρε, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά.

Τον Σεπτέμβριο του 2002 ο Ταμπούκι βρέθηκε στην Αθήνα για την παρουσίαση του βιβλίου του Είναι αργά, όλο και πιο αργά, ένα μυθιστόρημα σε επιστολική μορφή. Αποτελείται από 17 ερωτικά ανεπίδοτα γράμματα. Αποστολείς: 17 μυστήριοι άνδρες, Παραλήπτριες: ισάριθμες φανταστικές ερωμένες. Η χώρα μας αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το βιβλίο του Δύο ελληνικά διηγήματα, που κυκλοφόρησε το 2000 από τις Εκδόσεις Άγρα. Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφόρησε το 1999 το βιβλίο Ένα πουκάμισο γεμάτο λεκέδες, που περιλαμβάνει μία συζήτηση εφ’ όλης της ύλης του Αντόνιο Ταμπούκι με τον μεταφραστή του έργου του στα ελληνικά Ανταίο Χρυσοστομίδη και το οποίο αποτελεί μία καλή εισαγωγή στο έργο του ιταλού συγγραφέα.

Το 1997 ο Ταμπούκι τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό Αριστείο Γραμμάτων για το πολιτικό θρίλερ Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα (Sostiene Pereira ο πρωτότυπος τίτλος στα ιταλικά), που εξελίσσεται στην αγαπημένη του Πορτογαλία την εποχή της δικτατορίας Σαλαζάρ. Επειδή ο ήρωάς του είναι ένας επαρχιακός δημοσιογράφος που τα  βάζει με τον δικτάτορα, το βιβλίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία στην Ιταλία και θεωρήθηκε από την κριτική ως σύμβολο αντίστασης κατά της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι. Το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο από τον Ρομπέρτο Φαέντσα, με πρωταγωνιστή τον Μαρτσέλο Μαστροϊάνι.

Το 2004 ο Αντόνιο Ταμπούκι ήταν υποψήφιος ευρωβουλευτής με το Αριστερό Μπλοκ, ένα μικρό κόμμα με ιδιαίτερα προωθημένες θέσεις για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην καθολική και συντηρητική Πορτογαλία. Ο ίδιος σε δηλώσεις του έδειξε να μην πιστεύει στα παραδοσιακά κόμματα: «Πιστεύω ότι μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, τα παλιά πολιτικά κόμματα παρέμειναν. Αλλά χωρίς περιεχόμενο. Είναι σαν άδεια κουτιά. Αλλά όλα αυτά τα άδεια κουτιά εξακολουθούν να καταλαμβάνουν τις πολυθρόνες τους. Πιστεύω ότι υπάρχει μία κρίση της Δημοκρατίας, με την έννοια της μορφής, της φόρμας. Πιστεύω, λοιπόν, ότι πρέπει να τη διαχειριστούμε μ' έναν διαφορετικό τρόπο. Είναι υπερβολικά έμμεση η Δημοκρατία μας. Επομένως, πρέπει να βρούμε μια μορφή Δημοκρατίας, στην οποία θα υπάρχει μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Αρκετές φορές δεν αξίζουμε αυτού του επιπέδου τα κόμματα. Γιατί εμείς είμαστε καλύτεροι από αυτά.»

Στις 19 Μαΐου 2011 ο Ταμπούκι επισκέφθηκε εκ νέου τη χώρα μας. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Megaron Plus, συνομίλησε στο Μέγαρο Μουσικής της Αθήνας με τον μεταφραστή του Ανταίο Χρυσοστομίδη, για το νέο του βιβλίο Ταξίδια και άλλα ταξίδια. Μεταξύ άλλων, ο Ιταλός συγγραφέας είχε πει στην ομιλία του: «…Το ταξίδι είναι μια ιδιαίτερη διάσταση της ζωής μας. Οι λογαριασμοί της ζωής μας έχουν να κάνουν με το χρόνο. Τα ταξίδι είναι μια ανακωχή ανάμεσα σε μας και το χρόνο, μια εκεχειρία αν θέλετε. Ο χρόνος στο ταξίδι παρουσιάζει το εξής πλεονέκτημα για μας: είναι μια μικρή αιωνιότητα τσέπης…».

Ο Αντόνιο Ταμπούκι άφησε την τελευταία του πνοή στις 25 Μαρτίου 2012, σε ηλικία 68 ετών. Νοσηλευόταν στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού στη Λισαβώνα, χτυπημένος από την επάρατη νόσο.

Βιβλία του Αντόνιο Ταμπούκι στα Ελληνικά

Ρέκβιεμ (Άγρα)

Δύο ελληνικά διηγήματα (Άγρα)

Είναι αργά, όλο και πιο αργά (Άγρα)

Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα (Άγρα)

Η γαστρίτιδα του Πλάτωνα (Άγρα)

Η γραμμή του ορίζοντα (Άγρα)

Ο χρόνος γερνάει γρήγορα (Άγρα)

Ο Τριστάνο πεθαίνει (Άγρα)

Ο μαύρος άγγελος (Εστία)

Νυχτερινό στην Ινδία (Άγρα)

Μικρές παρεξηγήσεις άνευ σημασίας (Άγρα)

Λογοτεχνίας εγκώμιο (Άγρα)

Η χαμένη κεφαλή του Νταμασένου Μοντέιρου (Ψυχογιός)

Η γυναίκα του Πόρτο Πιμ και άλλες ιστορίες (Άγρα)

Η νοσταλγία του πιθανού (Άγρα)

Όνειρα ονείρων (Άγρα)

Ταξίδια και άλλα ταξίδια (Άγρα)

Το παιχνίδι της αντιστροφής (Άγρα)

Τρεις ασήμαντες ιστορίες χωρίς συμπεράσματα (Άγρα)

Οι τρείς τελευταίες μέρες του Φερνάντο Πεσσόα (Άγρα)

Δυο λόγια σχετικά με τον ποδηλάτη (Συλλογικό με την συμμετοχή του Ταμπούκι, Γράμματα)

Είκοσι φωτογράμματα για τον Πέδρο Αλμοδοβάρ (με φωτογραφίες του γιού του Μικέλε Ταμπούκι, Άγρα)

Ένα πουκάμισο γεμάτο λεκέδες (Συνομιλία με τον μεταφραστή του Ανταίο Χρυσοστομίδη)

Ιστορίες μέσα από το καλειδοσκόπιο (Συλλογικό, με την συμμετοχή του Αντόνιο Ταμπούκι, Περίπλους)

https://www.sansimera.gr/biographies/450