Ανάπτυξη Vs λιτότητας: Γιατί διαφωνούν Ευρώπη και Ιταλία, ποιες κυρώσεις είναι στο τραπέζι

© AFP 2018 / Aris Messanis

Η κυβέρνηση του Κόντε καλείται έως αύριο να απαντήσει στα ερωτήματα και στους προβληματισμούς που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με το έλλειμμα του επόμενου έτους. Με ποιες κυρώσεις απειλείται η Ρώμη, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.

Γεράσιμος Χιόνης, 12.11.2018

Λίγες ώρες απομένουν έως τη λήξη της διορίας για την απάντηση της Ιταλίας στις ενστάσεις της Κομισιόν, ως προς τον προϋπολογισμό του 2019, και όλες οι ενδείξεις προμηνύουν μία σκληρή «μάχη» μεταξύ Ρώμης και Βρυξελλών, η οποία στο βάθος «κρύβει» και το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων — για πρώτη φορά στην ιστορία της Ε.Ε.

Η ιταλική κυβέρνηση του Τζουζέπε Κόντε καλείται έως αύριο, 13 Νοεμβρίου, να απαντήσει στα ερωτήματα και στους προβληματισμούς που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με το έλλειμμα του επόμενου έτους.

Οι δηλώσεις των «πρωταγωνιστών», αν μη τι άλλο, αφήνουν περιορισμένα περιθώρια σύγκλισης μεταξύ των δύο πλευρών, παρότι δεν θα πρέπει να λησμονείται η «ικανότητα» της Ευρώπης να λύνει τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζει είτε στο «παρά πέντε» είτε ακόμη και στο «και πέντε».

Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, αμφότεροι γνωρίζουν ότι η όξυνση της κατάστασης δεν πρόκειται να ωφελήσει κανέναν από τους δύο, ιδίως μάλιστα, εν μέσω της οιονεί προεκλογικής περιόδου, με φόντο τις ευρωεκλογές του προσεχούς Μαΐου.

Τα πιθανά μέτρα εις βάρος της Ρώμης

Εφόσον η Ιταλία αρνηθεί να ευθυγραμμιστεί με τις επιταγές της Ε.Ε. και επιμείνει στην εκτέλεση του προϋπολογισμού, η οποία προβλέπει έλλειμμα ύψους 2,4% του ΑΕΠ, τότε η Κομισιόν δύναται να αντιδράσει, μέσω της δημοσίευσης ειδικής έκθεσης, η οποία θα αποτελεί το πρώτο βήμα της «πειθαρχικής διαδικασίας» εναντίον της γειτονικής χώρας.

Στο πλαίσιο αυτό, οι Βρυξέλλες μπορούν να ζητήσουν τη μεταφορά ενός ποσού της τάξης του 0,2% του ΑΕΠ σε ειδικό λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, ως ένα προληπτική μέτρο αντίδρασης. Ακολούθως, έχουν τη δυνατότητα να θέσουν προθεσμία έως το α' τρίμηνο του 2019, προκειμένου η Ρώμη να λάβει μέτρα για τη μείωση του δημόσιου χρέους.

Εφόσον, όμως, η Ιταλία δεν ικανοποιήσει τα «θέλω» της Κομισιόν, τότε η τελευταία έχει το περιθώριο α) επιβολής προστίμου έως του 0,2% του ΑΕΠ, β) αναστολής της λήψης χρηματοδότησης από τα κοινοτικά ταμεία, αλλά και γ) θέσπισης ενός δημοσιονομικού εποπτικού οργάνου, το οποίο θα πραγματοποιεί τακτικές επισκέψεις, όπως ακριβώς συνέβαινε και στη μνημονιακή Ελλάδα.

Εάν και πάλι η Ρώμη αρνηθεί να «υπακούσει», τότε θα κληθεί να αντιμετωπίσει ακόμη αυστηρότερα μέτρα, τα οποία θα προβλέπουν α) πρόστιμο έως το 0,5% του ΑΕΠ, β) προληπτικό έλεγχο του προγράμματος έκδοσης ομολόγων και γ) μείωση ή αναστολή των δανείων από την Ευρωπαϊκή Επενδυτική Τράπεζα (ΕΤΕπ).

Αξίζει να σημειωθεί βέβαια, ότι μέχρι στιγμής η Ε.Ε. ουδέποτε έχει φθάσει στο σημείο επιβολής προστίμων ή υιοθέτησης προληπτικών μέτρων εις βάρος μίας χώρας-μέλους. Υπενθυμίζεται, επίσης, η εφαρμογή κάθε ενός από τα παραπάνω βήματα προϋποθέτει την έγκριση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δηλαδή των αρχηγών των κρατών-μελών της Ε.Ε.

«Πρόθεσή μας δεν είναι η τιμωρία»

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ευρωπαϊκή πηγή, μιλώντας στο Sputnik, παραδέχεται ότι πρόθεση των Βρυξελλών δεν είναι ούτε η τιμωρία της Ρώμης, αλλά και ούτε η κλιμάκωση της διμερούς έντασης, ιδίως μάλιστα αυτή την περίοδο, λίγους μήνες πριν τις ευρωεκλογές του 2019.

«Δεν θέλουμε να οδηγήσουμε την κατάσταση στα άκρα, θέλουμε απλώς να δώσουμε στην Ιταλία να καταλάβει ότι πρέπει να μειώσει το χρέος για το δικό της καλό» εξηγεί χαρακτηριστικά.

Εκτιμά δε, ότι η έναρξη μίας διαδικασίας που θα μπορούσε να οδηγήσει στην επιβολή προστίμων, ενδεχομένως να γυρίσει «μπούμερανγκ» στην Ε.Ε., τονώνοντας περαιτέρω το αντι-ευρωπαϊκό αίσθημα στη γειτονική χώρα.

Όπως διευκρινίζει, παράλληλα, μια περαιτέρω όξυνση της κατάστασης δεν ωφελεί καμία από τις δύο πλευρές. «Είναι προς το συμφέρον της Ιταλίας να αποφύγουμε τη σύγκρουση. Εξάλλου και η ίδια ξέρει ότι οι αποδόσεις των ομολόγων της θα πρέπει να μειωθεί» σπεύδει να προσθέσει.

Ο Ευρωπαίος αξιωματούχος, μάλιστα, δεν παραλείπει να εξάρει την «ικανότητα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην εξεύρεση λύσης στο… παρά πέντε. «Δεν θα είναι η πρώτη φορά. Το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση της Ελλάδας, και στο μεταναστευτικό, ενώ όπως βλέπετε, το ίδιο θα συμβεί και με το Brexit».

Παρ' όλα αυτά, δεν αποκλείει κανένα ενδεχόμενο, καθώς το ετερόκλιτο κυβερνητικό σχήμα της Ιταλίας διαθέτει το στοιχείο του «απρόβλεπτου» και του «απρόσμενου». Στο πλαίσιο αυτό, παραπέμπει και στην «προβληματική» ιταλική στάση ως προς το προσφυγικό-μεταναστευτικό.

Ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα

Ιταλία και Ευρωπαϊκή Ένωση διαφιλονικούν για το ύψος του ελλείμματος του προϋπολογισμού του επόμενου έτους. Η προηγούμενη κυβέρνηση του Ματέο Ρέντσι είχε δεσμευτεί για τη μείωσή του στα επίπεδα του 1%. Ωστόσο, η κυβερνητική αλλαγή και η ανάδειξη του Κινήματος Πέντε Αστέρων και της Λέγκας του Βορρά σε ρυθμιστές των εξελίξεων, τροποποίησε άρδην την κατάσταση.

Ντι Μάιο και Σαλβίνι έχουν υποσχεθεί την υλοποίηση μίας ευμεγέθους δημοσιονομικής επέκτασης, μέσω της λήψης μέτρων στήριξης των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, με απώτερο στόχο την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης, η οποία τα τελευταία χρόνια «σέρνεται».

Εξάλλου, η Ιταλία είναι η μοναδική χώρα της Ευρωζώνης, της οποίας η οικονομία έχει ζημιωθεί από την είσοδο στη ζώνη του ευρώ, καθώς το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με την προ-ευρώ περιόδου.

Από την πλευρά της, η Κομισιόν αντιδράει και εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για το ύψος του ιταλικού χρέους, το οποίο είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. (σ.σ. πρώτο είναι της Ελλάδας), καθώς κυμαίνεται στο 130%.

Οι Βρυξέλλες, δεδομένου ότι η Ιταλία είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης και λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία της Ελλάδας και των υπόλοιπων μνημονιακών χωρών, φοβούνται ότι τυχόν ιταλικό «ατύχημα» θα οδηγήσει σε «ναυάγιο» όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Εφόσον η Ιταλία σταματήσει να είναι ικανή να δανείζεται από τις αγορές, τότε η Κομισιόν δύσκολα θα μπορέσει να την κρατήσει ζωντανή. Τα χρήματα που θα απαιτούνται, είναι πολλά, ιδίως σε σχέση με την Ελλάδα, την Κύπρο, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, και οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι είναι άγνωστο αν θα δεχθούν να «ανοίξουν» για ακόμη μία το πορτοφόλι τους.

Επομένως, οι Βρυξέλλες αξιώνουν… χθες τη λήψη μέτρων για τη συρρίκνωση του χρέους, προκειμένου να δοθεί το μήνυμα στις αγορές ότι «κάνουμε δουλειά» και ότι η Ιταλία βρίσκεται σε πορεία υγιούς δημοσιονομικής προσαρμογής.

Λάδι στη φωτιά οι φθινοπωρινές προβλέψεις

Το συγκρουσιακό κλίμα στις σχέσεις των δύο πλευρών, αποτυπώθηκε εντόνως και στις πρόσφατες φθινοπωρινές προβλέψεις της Κομισιόν, στις οποίες παρατηρήθηκαν αποκλίσεις ως προς τις εκτιμήσεις της ιταλικής κυβέρνησης.

Σύμφωνα με την Κομισιόν, το έλλειμμα του ιταλικού προϋπολογισμού για το 2019 αναμένεται να καθοριστεί στο 2,9% του ΑΕΠ, ενώ η Ρώμη επιμένει ότι το έλλειμμα θα διαμορφωθεί στο 2,4% του ΑΕΠ. Μάλιστα, η Ε.Ε. «βλέπει» περαιτέρω αύξηση του ελλείμματος το 2020, όταν και εκτιμάται να υπερβεί το 3%, παραβιάζοντας και το σύμφωνο δημοσιονομικής σταθερότητας της Ε.Ε.

Η Ρώμη, δια στόματος του υπουργού Οικονομικών, Τζιοβάνι Τρία, αντέδρασε εντόνως, κάνοντας λόγο για ανακριβείς και λαθεμένους υπολογισμούς της Ε.Ε. Από την πλευρά του, ο πρωθυπουργός Κόντε επεσήμανε ότι οι προβλέψεις των Βρυξελλών υπο-εκτιμούν τον αντίκτυπο της ανάπτυξης στον προϋπολογισμό.

«Η αξιολόγησή μας είναι ότι η κυβέρνηση της Ιταλίας βασίζει τον προϋπολογισμό σε υπερβολικά αισιόδοξες υποθέσεις» ανταπάντησε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Βάλντις Ντομπρόβσκις, ο οποίος ενέμεινε στη σκληρή «γραμμή», ζητώντας την άμεση συρρίκνωση του ελλείμματος και την τροποποίηση του προϋπολογισμού της Ε.Ε.

Ανησυχία για τα ομόλογα

Οι ανησυχίες τόσο της Ευρώπης, όσο και των αγορών γενικότερα, εκπορεύονται κατά κύριο λόγο από τις διακυμάνσεις στις αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων, οι οποίες κρίνονται κάτι περισσότερο από απογοητευτικές.

Είναι ενδεικτικό ότι τον Αύγουστο του 2016 η απόδοση του 10ετούς κρατικού ομολόγου ανερχόταν μόλις στο 1,15%. Έναν χρόνο αργότερα, κυμαινόταν στο 2,042%, ενώ σήμερα έχει εκτιναχθεί στο 3,432%, με τα spreads να αγγίζουν τις 300 μονάδες βάσης.

Μία περαιτέρω επιδείνωση θα καθιστούσε την έξοδο της Ιταλίας στις αγορές ως «μη συμφέρουσα», καθώς το κόστος δανεισμού θα ήταν απαγορευτικό.

Μάλιστα, οι επενδυτές φοβούνται ότι το σενάριο της περαιτέρω αύξησης των αποδόσεων είναι εξαιρετικά πιθανό, δεδομένου και του τερματισμού του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων της ΕΚΤ, το οποίο παρείχε έως σήμερα σημαντική ανακούφιση στα κόστη δανεισμού των χωρών της Ευρωζώνης.

Εφόσον ο Μάριο Ντράγκι δεν ανακοινώσει κάποια κίνηση-έκπληξη, η ποσοτική χαλάρωση της κεντρικής τράπεζας θα αποτελεί παρελθόν τον Ιανουάριο του 2019, αποσύροντας την όποια στήριξη στις χώρες-μέλη της ζώνης του ευρώ και καθιστώντας έρμαια στις ορέξεις των αγορών τα ευρωπαϊκά αξιόχρεα.

Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα

Η Ελλάδα, παρότι έχει βγει και επισήμως από την εποχή των μνημονίων, παραμένει εκτός αγορών, καθώς οι αποδόσεις των ομολόγων εξακολουθούν να κυμαίνονται σε απαγορευτικά επίπεδα. Και ο λόγος δεν είναι άλλος από την ιταλική αναταραχή.

«Όταν πιάνει την Ιταλία συνάχι, τότε η Ελλάδα παθαίνει πνευμονία» δήλωνε πρόσφατα στο Sputnik ο Χρήστος Νίκας, καθηγητής Διεθνών Εμπορικών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Και προειδοποιούσε χαρακτηριστικά: «Το ιταλικό πρόβλημα μπορεί να σημάνει και το τέλος της Ευρωζώνης».

Κατά τον ίδιο, άλλωστε, η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης είναι τέτοια, ώστε το πρόβλημα μίας συγκεκριμένης χώρας, στη συγκεκριμένη περίπτωση της Ιταλίας, μπορεί να μεταφερθεί αυτόματα σ' όλες, με πρώτες και κύριες τις πλέον ευάλωτες.

Η εμπιστοσύνη των επενδυτών στην Ελλάδα παραμένει εύθραυστη, κάτι το οποίο αποδεικνύεται διαρκώς. Επομένως, μια ενδεχόμενη κλιμάκωση της κρίσης στη γειτονική χώρα θα προκαλέσει ανυπολόγιστες συνέπειες στη μετα-μνημονιακή Ελλάδα, ακυρώνοντας στην πράξη του μελλοντικούς σχεδιασμούς Αθήνας, Βρυξελλών και ΔΝΤ.

https://sputniknews.gr/oikonomia/201811121341820-italia-komision-elleimma-prostima/