«Δέκα ψηφίδες ιστορίας: Οδοιπορικό από το Μεσολόγγι στα ελληνόφωνα χωριά της Νότιας Ιταλίας»

 

Λίγο πριν εκπνεύσει το 2018, ο Δήμος Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου και το Πνευματικό Κέντρο, είχαν μια υπέροχη «αποστολή»: τετραήμερη περιήγηση στα ελληνόφωνα χωριά – κωμοπόλεις τα περισσότερα – της Grecia Salentina.

14/01/2019

Γράφει η Σοφία Λαναρά, φιλόλογος*

Στην αποστολή συμμετείχαν ο Δήμαρχος Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου κ. Νικόλαος Καραπάνος, η Αντιπρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου κα Σοφία Λαναρά, ο Μαέστρος και Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Ωδείου κ. Σπύρος Χολέβας και το Μουσικό Σχήμα «Armonia Greca» με επικεφαλής το Μαέστρο και Μουσικό κ. Χρήστο Βλαχογιάννη.

Η Grecia Salentina είναι μια περιοχή της ΝΑ Ιταλίας, που βρίσκεται στη χερσόνησο Σαλέντο, πολύ κοντά στην πόλη Λέτσε.

Κάτοικοί της είναι οι Γκρίκο, οι οποίοι μιλούν τη διάλεκτο των Γκραικάνικων, γλώσσα με ιταλικές αλλά και πλήθος ελληνικών λέξεων. Παρά το γεγονός της μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στην περιοχή της Απουλίας (ήδη από τη Μινωική εποχή), η σύγχρονη έρευνα δεν έχει καταλήξει για το εάν το ελληνικό γλωσσικό στοιχείο της περιοχής προέρχεται από την αρχαιότητα ή προέκυψε μετά τη βυζαντινή περίοδο, εξαιτίας της μετακίνησης ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή – κυρίως από την Πελοπόννησο.

Τα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας είναι δέκα, με γνωστότερα το Martano, το Melpignano, το Calimera, το Castriniano de’ Greci – και συνολικό πληθυσμό 43.000 κατοίκους.

Το 1966 ιδρύθηκε η Ένωση των πόλεων της Grecia Salentina (unione dei Comuni della Grecia Salentina) με σκοπό τη διάδοση της ελληνικής πολιτιστικής και ιστορικής τους κληρονομιάς και είναι μέρος της επαρχίας του Λέτσε στη Διοικητική Περιφέρεια της Απουλίας.

Σύμμαχός μας σ’ αυτό το οδοιπορικό ήταν ο υπέροχος καιρός και η υψηλή για την εποχή θερμοκρασία.

Από το Μπρίντιζι οδικώς, σε μία μόλις ώρα, ο ταξιδιώτης φτάνει στο πρώτο κατωιταλιώτικο χωριό. Η διαδρομή ως εκεί είναι καθαρά μεσογειακή και πολύ οικεία σε όλους μας. Τεράστιες ελιές με κορμούς που θύμιζαν γλυπτά, απέραντες εκτάσεις με καλλιέργειες λαχανικών – κυρίως αγκινάρας και μπρόκολου – και μεγάλα χωράφια που χωρίζονταν μεταξύ τους με ξερολιθιές και μεγάλους φράχτες από φραγκοσυκιές. Το τοπίο – χαρακτηριστικό του ιταλικού νότου – αποπνέει ηρεμία και απλότητα.

Αυτή η ξεχασμένη Ελλάδα του νότου, μας καλωσόρισε με τον καλύτερο τρόπο: «Kalos irtate» μας ευχήθηκε η πρώτη επιγραφή που είδαμε.

Η αποστολή διέμενε στο Martano, φιλοξενούμενη του Δήμου και του Δημάρχου κ. Φάμπιο Ταραντίνο, τη μεγαλύτερη πόλη των ελληνόφωνων με 10.000 κατοίκους. Από κει είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε και την υπόλοιπη περιοχή αλλά και να γευτούμε την πολύ ζεστή φιλοξενία των Δημάρχων αλλά και των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στους τοπικούς συλλόγους και κρατάνε ζωντανά τα ήθη, τα έθιμα αλλά κυρίως τη γλώσσα τους που αναδύουν άρωμα και πολιτισμό ελληνικό.

Μεσαιωνικό το σκηνικό σ’ όλες τις πόλεις και τους οικισμούς της Grecia Salentina. Χτισμένα όλα τα κτίρια από την τοπική πέτρα «Λετσέζε», αντιγράφουν στην πολεοδομική τους μορφή τους βυζαντινούς οικισμούς. Υπέροχες πλατείες, στενοί δρόμοι, επιβλητικά δημόσια κτίρια και ναοί συνθέτουν την εικόνα τους.

Συγκινητική στιγμή της εκεί διαμονής μας ήταν η παρουσίαση σε τρία χωριά (Martano, Melpignano, Castriniano de’ Greci) γκραικάνικων τραγουδιών – αλλά και ελληνικών – από την ορχήστρα «Armonia Greca». Οι κάτοικοι υποδέχθηκαν με συγκίνηση τα ακούσματα, ενώ στο Castriniano de’ Greci η βραδιά εξελίχθηκε σε ξέφρενο πανηγύρι με τους ντόπιους να χορεύουν ταραντέλα στην πλατεία, υπό τους ήχους του τοπικού συγκροτήματος που διαδέχθηκε το ελληνικό.

Το πρόγραμμα περιελάμβανε ακόμα ξενάγηση στο Ότραντο – με το υπέροχο κάστρο του –, γνωριμία με το Λέτσε – που μας ξάφνιασε με τα υπέροχα κτίρια που περιβάλλουν το ιστορικό κέντρο του – και σε πολλές επιχειρήσεις της περιοχής, διαπιστώνοντας την ευρηματικότητα, την εργατικότητα και την οργάνωση των νέων επιχειρηματιών του Σαλέντο.

Μετά την ενθουσιώδη και συγκινητική υποδοχή, κοινή ήταν η επιθυμία και των δύο πλευρών, να αδελφοποιηθεί ο δήμος μας με την Ένωση των πόλεων της Grecia Salentina. Στην έδρα της Ένωσης – στο χωριό Calimera – υπογράφτηκε το προσύμφωνο της αδελφοποίησης μεταξύ του Δημάρχου κ. Νικολάου Καραπάνου και των δέκα Δημάρχων των χωριών της περιοχής. Το γεγονός αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί ο Δήμος μας είναι ο πρώτος της Ελλάδας που θα αδελφοποιηθεί με την Ένωση, πιθανόν στο πλαίσιο των Εορτών Εξόδου 2019.

Οι συζητήσεις που έγιναν με τον Πρόεδρο της Ένωσης και Δήμαρχο του Melpignano κ. Ίβαν Στομέο ήταν θερμότατες και σχεδιάστηκαν ήδη οι πρώτες πολιτιστικές ανταλλαγές. Βέβαιη πρέπει να θεωρείται η συμμετοχή μουσικού σχήματος στο φημισμένο ετήσιο φεστιβάλ «Notte della Taranda», που γίνεται στο Melpignano, καθώς και η παρουσίαση θεατρικής παράστασης. Αντίστοιχα εμείς θα υποδεχθούμε το καλοκαίρι παραδοσιακό μουσικό συγκρότημα για να απολαύσουμε τους ρυθμούς της tarantella pizzica (δημοφιλής λαϊκός χορός της Νοτίου Ιταλίας).

Φεύγοντας, ήταν πολύ συγκινητικό που αφήναμε πίσω μας ένα κομμάτι μιας άλλης, χαμένης πατρίδας. Θα μας συντροφεύει η αγάπη για την Ελλάδα που κρατάνε αυτοί οι άνθρωποι ζωντανή, καθώς και τα υπέροχα γκραικάνικα κάλαντα που κλείσαμε για πάντα στην καρδιά μας:

Άρτε που εστά στην ώρια μασσαρία

’βλο’ώ την πόρτα με το λιμπιντάτι

’βλο’ώ την μάνα μ’ όλα τα παιντία

και πόι το τσούρη που’ν ο τζενεράλη.

Μόλις φτάσαμε σ’ αυτό το ωραίο αγρόκτημα

παινεύω την πόρτα με το κατώφλι

παινεύω τη μάνα μ’ όλα τα παιδιά

και μετά τον κύρη που είναι ο αρχηγός του σπιτιού

Σοφία Λαναρά, φιλόλογος

Αντιπρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου

του Δήμου Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου

*Αντιπρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου

ΔΕΙΤΕ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ:

https://www.agriniopress.gr/odoiporiko-mesologgi-choria-italias/