Ο Μάρκος Κρητικός συστήνει μια προσωπική ανθολογία 16 σπουδαίων Ιταλών συγγραφέων των τελευταίων 60 χρόνων μέσα από 16 χαρακτηριστικά τους βιβλία.
1ο μέρος (1960-2010)
- Στον καθένα αυτό που του αξίζει – Λεονάρντο Σάσα (1966)
Μετάφραση: Ανταίος Χρυσοστομίδης
Εκδόσεις Καστανιώτη (1999)
σελ. 163
O Λεονάρντο Σάσα, πολιτικός, συγγραφέας, δημοσιογράφος, ποιητής και σκηνοθέτης, θεωρείται μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα στην Ιταλία. Με τα μυθιστορήματά του τη δεκαετία του ’60 ανέδειξε ένα νέο πολιτικό λογοτεχνικό είδος με αστυνομική πλοκή και θέματα εμπνευσμένα από τη δράση της τοπικής μαφίας, εγκαινιάζοντας τη νέα εποχή του σύγχρονου ιταλικού αστυνομικού αφηγήματος. Με το έργο του δε επηρέασε πολλούς μεταγενέστερους συγγραφείς του μεσογειακού νουάρ· ο σπουδαίος Γάλλος Ζαν Κλωντ Ιζζό θεωρούσε τον εαυτό του μαθητή του Λεονάρντο Σάσα. Η ιστορία του βιβλίου διαδραματίζεται σε ένα σικελικό χωριό. Ο φαρμακοποιός Μάννο λαμβάνει ένα απειλητικό ανώνυμο γράμμα και λίγες μέρες μετά βρίσκεται δολοφονημένος μαζί με τον φίλο του γιατρό Ροσίο, με τον οποίο πήγε για κυνήγι. Ο προσηνής νεαρός καθηγητής Λαουράνα, ορμώμενος από τον ανομολόγητο ερωτά του για τη Λουΐζα, τη χήρα του γιατρού, προσπαθεί να εξιχνιάσει το έγκλημα και, με την άγνοια του κινδύνου που πυροδοτεί η αφέλειά του, συζητά με υψηλά ιστάμενα πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας για την πορεία των ερευνών του. Ένα πολιτικο-κοινωνικό νουάρ αστυνομικής αφορμής, με έξυπνη πλοκή και υποδόριο χιούμορ, όπου ο συγγραφέας είναι ο πρώτος που τολμά να μιλήσει ανοιχτά για τη διαπλοκή κράτους, Εκκλησίας και μαφίας. «Διάβασα το αστυνομικό σου μυθιστόρημα, που δεν είναι αστυνομικό, με το ίδιο πάθος που διαβάζονται τα αστυνομικά και διασκέδασα βλέποντας πώς αποδομείς το αστυνομικό μυθιστόρημα…» θα γράψει ο σπουδαίος Ιταλός συγγραφέας Ίταλο Καλβίνο στον Λεονάρντο Σάσα, τον κατεξοχήν συγγραφέα της sicilitudine («σικελικότητας»), ο οποίος απέδωσε καλύτερα από κάθε άλλον τις ιδιομορφίες της μικρής, κλειστής κοινωνίας του ιταλικού νότου. Το μυθιστόρημα Στον καθένα αυτό που του αξίζει μεταφέρθηκε την επόμενη χρονιά στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία του Έλιο Πέτρι με τον Τζιαν Μαρία Βολοντέ στον ρόλο του καθηγητή Λαουράνα και την Ειρήνη Παπά σε αυτόν της αισθησιακής χήρας του γιατρού Ροσίο. Η ταινία, με τον ελληνικό τίτλο Στον καθένα το δικό του, τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερου σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών.
- Το όνομα του ρόδου – Ουμπέρτο Έκο (1980)
Μετάφραση: Έφη Καλλιφατίδη
Ψυχογιός (2011)
σελ. 724
Ο Ουμπέρτο Έκο, σπουδαία φυσιογνωμία των ιταλικών γραμμάτων, ακαδημαϊκός, στοχαστής και δοκιμιογράφος, πραγματοποιεί στις αρχές της δεκαετίας του ’80 δυναμική είσοδο στον χώρο της μυθοπλασίας με το μυθιστόρημα Το όνομα του ρόδου. Σήμερα θεωρείται κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας και ένα από τα μεγαλύτερα long sellers των τελευταίων σαράντα ετών, με πωλήσεις άνω των πενήντα εκατομμυρίων αντιτύπων σε όλο τον κόσμο, ενώ η γαλλική εφημερίδα Le Monde το συμπεριέλαβε στη λίστα με τα εκατό καλύτερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα. Ο φραγκισκανός Γουλιέλμος της Μπάσκερβιλ, ο βασικός ήρωας του βιβλίου, σε ρόλο μεσαιωνικού μοναχού-ντετέκτιβ, με βοηθό και αφηγητή της ιστορίας τον δόκιμο βενεδεκτίνο Άντσο της Μελκ, προσπαθεί να εξιχνιάσει μια σειρά φόνων σε ένα μοναστήρι της βόρειας Ιταλίας, με τη λύση του μυστηρίου να βρίσκεται στους λαβυρινθώδεις και αφιλόξενους διαδρόμους της βιβλιοθήκης του. Ένα εμβληματικό ιστορικο-φιλοσοφικό μυθιστόρημα σπουδαίας σύλληψης και αγωνιώδους αστυνομικής πλοκής που εκτυλίσσεται σε επτά κεφάλαια-ημέρες που δίνουν την αίσθηση μιας κοσμογονικής αφήγησης με φόντο ένα εντυπωσιακό μεσαιωνικό-γοτθικό πανόραμα. Το Όνομα του ρόδου μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη το 1986 σε ιταλο-γαλλογερμανική παραγωγή από τον σκηνοθέτη Ζαν-Ζακ Ανό, με τον Σον Κόνερι στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Σημείωσε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία στην Ευρώπη, ενώ δεν έτυχε ανάλογης ανταπόκρισης από το κοινό στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο Ουμπέρτο Έκο θα χαρακτηρίσει την ταινία «καλή εν γένει», αλλά θα σημειώσει ότι «επικεντρώθηκε μόνο σε κάποια στοιχεία του βιβλίου του, αγνοώντας κάποιες άλλες περισσότερο θεολογικές και πολιτικές πτυχές».
- O τελευταίος πυροβολισμός – Cesare Battisti (1998)
Μετάφραση: Παναγιώτης Καλαμαράς
Ελευθεριακή Κουλτούρα (2012)
σελ. 196
Ο Τσέζαρε Μπατίστι, επιτυχημένος συγγραφέας δεκαπέντε νουάρ μυθιστορημάτων και ιδρυτικό μέλος της παράνομης ιταλικής ακροαριστερής οργάνωσης «Ένοπλοι προλετάριοι για τον κομμουνισμό», φυλακίστηκε για τρομοκρατική δράση. Κατάφερε να δραπετεύσει και να ζήσει πολλά χρόνια με πολιτικό άσυλο στη Γαλλία –τα περισσότερα βιβλία του εκδόθηκαν στη γαλλική γλώσσα– και στη Βραζιλία. Το 2019 συνελήφθη από την Ιντερπόλ στη Βολιβία και οδηγήθηκε πίσω στην Ιταλία όπου εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης. Στο μυθιστόρημα Ο τελευταίος πυροβολισμός η αφήγηση ξεκινάει με την καταδίωξη από την αστυνομία τριών νεαρών μετά την αποτυχημένη ληστεία τους σε ένα ταχυδρομικό όχημα. Ο ένας εκ των επίδοξων ληστών και πρωταγωνιστής της ιστορίας –alter ego του συγγραφέα– καταφέρνει να διαφύγει στο Μιλάνο. Εκεί, ψάχνοντας τον Ενρίκο που καταζητείται από την αστυνομία «για τις παράξενες ιδέες του», θα εισχωρήσει σε μια επαναστατική ομάδα με τη βοήθεια παλιών γνωστών. Ένα σκληρό νουάρ με καταιγιστική δράση, πρωτοπρόσωπη, αιχμηρή αφήγηση και αυτοβιογραφικά στοιχεία, το οποίο υπερτονίζει χωρίς απαλλακτικούς ιδεολογισμούς τα μη διακριτά όρια της τρομοκρατίας και του κοινού εγκλήματος. Περιγράφει δε με ρεαλιστικό τρόπο και ειρωνική διάθεση τον μικρόκοσμο των επαναστατικών οργανώσεων στα «μολυβένια» χρόνια των δεκαετιών ’70 και ’80, κατά τις οποίες μέρος της ιταλικής νεολαίας καταφεύγει στον ένοπλο αγώνα, διαχωρίζοντας τη θέση της από εκείνη «των διανοούμενων που θέλουν να κάνουν την επανάσταση ψάχνοντας τις σφαίρες στα λεξικά». Ένας αγώνας που ξέρουν από την αρχή ότι είναι χαμένος, αλλά πιστεύουν ότι αξίζει να τον ζήσουν.
- Υποχρεωτική πορεία – Αντρέα Καμιλλέρι (2003)
Μετάφραση: Φωτεινή Ζερβού
Εκδόσεις Πατάκη (2005)
σελ. 341
O Σικελός Αντρέα Καμιλλέρι, ο πιο πολυδιαβασμένος συγγραφέας της Ιταλίας, με περισσότερα από εκατό βιβλία στην καριέρα του, θεωρείται ένας από τους πιο εμβληματικούς εκπροσώπους του μεσογειακού νουάρ. Οι είκοσι επτά περιπέτειες της σειράς, με πρωταγωνιστή τον θρυλικό επιθεωρητή Σάλβο Μονταλμπάνο –ο συγγραφέας έδωσε αυτό το όνομα στον ήρωά του για να τιμήσει τον σπουδαίο Ισπανό ομότεχνό του Μανουέλ Βάσκεθ Μονταλμπάν–, που εκτυλίσσονται στη φανταστική πόλη Βιγκάτα της Σικελίας τον έκαναν διάσημο σε όλο τον κόσμο. Η Υποχρεωτική πορεία είναι μια ιστορία ιδιαίτερα επίκαιρη, γιατί εξελίσσεται σε περίοδο κοινωνικών ταραχών και έξαρσης του μεταναστευτικού. Ο Μονταλμπάνο, προδομένος και απογοητευμένος από την κακή εικόνα της αστυνομίας, αποφασίζει να παραιτηθεί. Τα σχέδιά του όμως αναβάλλονται όταν, ενώ κάνει το μπάνιο του στα ήσυχα νερά της Μαρινέλα, ανακαλύπτει ένα πτώμα που κρύβει μια σκοτεινή ιστορία. Κατά τα άλλα, η συνταγή της επιτυχίας είναι γνωστή. Σιτσιλιάνικος ήλιος, θαλασσινά εδέσματα στην ταβέρνα του Έντσο, οικείοι χαρακτήρες, γραφειοκρατία, κρατική διαφθορά και ιταλική μαφία πανταχού παρούσα. Πρόκειται για την έβδομη περιπέτεια και μία από τις καλύτερες της σειράς με τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο, ο οποίος έκανε την πρώτη εμφάνισή του στο βιβλίο Το σχήμα του νερού (1994), όταν ο Καμιλλέρι ήταν ήδη εξήντα εννέα ετών! Σύμφωνα με δήλωσή του, η καταληκτική ιστορία του Μονταλμπάνο με τίτλο Riccardino έχει παραδοθεί στον εκδότη με ανοιχτή ημερομηνία έκδοσης και θα αποτελέσει το τελευταίο –εικοστό όγδοο– βιβλίο της σειράς. «Πότε θα τελειώσει ο Μονταλμπάνο; Τη στιγμή που θα τελειώσω εγώ, θα τελειώσει και εκείνος. Αλλά ο Μονταλμπάνο δεν πεθαίνει και ούτε συνταξιοδοτείται. Ο Μονταλμπάνο είναι ένας λογοτεχνικός χαρακτήρας και πεθαίνει όπως μπορούν να πεθάνουν οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες», θα πει σε μία από τις τελευταίες του συνεντεύξεις του στο ιταλικό Fanpage ο αξέχαστος Αντρέα Καμιλλέρι.
- Με τα μάτια κλειστά – Gianrico Carofiglio (2003)
Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου
Gutenberg (2018)
σελ. 275
Ο Τζανρίκο Καροφίλιο, συγγραφέας-καρατέκα (!), πρώην ανώτερος δικαστικός με πολύχρονη δράση κατά της μαφίας και πρώην γερουσιαστής στο Δημοκρατικό Κόμμα, άνοιξε τον δρόμο του σύγχρονου δικαστικού νουάρ στην Ιταλία. Τα μυθιστορήματά του με πρωταγωνιστή τον δικηγόρο Γκουίντο Γκουεριέρι απέσπασαν πολλά βραβεία στην Ιταλία και μεταφράστηκαν στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Στο βιβλίο Με τα μάτια κλειστά, το δεύτερο της σειράς από τα έξι συνολικά μέχρι σήμερα, ο συμπαθής και μελαγχολικός Γκουίντο «με τη μεγάλη ανεκπλήρωτη επιθυμία να καταφέρει να γίνει, έστω λίγο, πιο κάθαρμα» αναλαμβάνει μια δύσκολη υπόθεση. Είναι ο μόνος από τους συναδέλφους του που δέχεται να υπερασπιστεί τη Μαρτίνα, μια γυναίκα που έχει πέσει θύμα κακοποίησης από τον πρώην σύντροφό της που είναι γιος περιώνυμου δικαστή. Την προστασία και φιλοξενία του θύματος έχει αναλάβει η αδερφή Κλαούντια, μια μυστηριώδης καλόγρια «με μαλλιά πιασμένα αλογοουρά, ξεβαμμένο τζιν και μαύρο δερμάτινο μπουφάν φθαρμένο», που o ρόλος της θα είναι καταλυτικός στην εξέλιξη της ιστορίας, στην οποία παρεμβάλλεται αποσπασματικά η φωνή μιας άγνωστης που αφηγείται το προσωπικό της δράμα. Ένα νομικό θρίλερ που πραγματεύεται το ευαίσθητο θέμα της γυναικείας κακοποίησης. Αν και η δράση του δεν είναι καταιγιστική, η «οδυνηρή ακρίβεια» της ψυχοσύστασης των τραγικών ηρώων, η απόλυτα ρεαλιστική ατμόσφαιρα των ιταλικών δικαστηρίων και των ύποπτων κυκλωμάτων τους –είναι εμφανής εδώ η προσωπική εμπειρία του συγγραφέα– αλλά και η αναμονή της σύνδεσης των δύο παράλληλων ιστοριών διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι το τέλος. Το μυθιστόρημα Με τα μάτια κλειστά τιμήθηκε το 2007 στη Γερμανία με το βραβείο του καλύτερου διεθνούς νουάρ της χρονιάς.
- Σάντοκαν. Μια ιστορία της Καμόρα – Νάνι Μπαλεστρίνι (2004)
Μετάφραση: Αχιλλέας Καλαμάρας
Βιβλιοπέλαγος (2016)
σελ. 186
O ποιητής και συγγραφέας Νάνι Μπαλεστρίνι, ένας από τους σπουδαιότερους διανοητές της ιταλικής εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και θιασώτης του πρωτοποριακού καλλιτεχνικού κινήματος «Gruppo 63», κατηγορήθηκε μαζί με άλλα μέλη της οργάνωσης «Εργατική Αυτονομία» για τρομοκρατική δράση και διέφυγε στη Γαλλία, όπου παρέμεινε μέχρι την οριστική απαλλαγή του από τις κατηγορίες. Στο Σάντοκαν ο συγγραφέας συνδυάζει τη μυθοπλασία με τη συγκλονιστική μαρτυρία ενηλικίωσης ενός παιδιού που διέμενε σε κάποιο χωρίο του ιταλικού νότου υπό την κυριαρχία της Καμόρα τις δεκαετίες του ’80 και ’90. «Μου αφηγήθηκε την ιστορία της Καμόρα που μέσα σε λίγα χρόνια έθεσε υπό την εξουσία της ολόκληρη την περιοχή ελέγχοντας όλες τις δραστηριότητες σε αυτήν μέχρι να γίνει μια διεθνής οικονομική δύναμη. Εντυπωσιασμένος από την ιστορία του, αποφάσισα ότι έπρεπε να γράψω ένα βιβλίο βασισμένο σε αυτή», θα πει ο Νάνι Μπαλεστρίνι για τον ανώνυμο πρωταγωνιστή του βιβλίου. Η αφήγηση ξεκινά με την κινηματογραφική σύλληψη του Σάντοκαν, διαβόητου νονού της Καμόρα, ενώ στη συνέχεια και σε προγενέστερο χρόνο παρακολουθούμε την αιματηρή διαδοχή των φατριών στην εξουσία της Καμόρα με επίκεντρο την «οικογένεια» Μπαρντελίνο. Η χειμαρρώδης γραφή, χωρίς σημεία στίξης –το συνηθίζει ο συγγραφέας σε όλα του τα μυθιστορήματα–, αποκαθαρμένη από κάθε ψυχολογικό βάθος και ηθοπλαστική θεώρηση, δίνει την εντύπωση της παράθεσης αυτούσιων γεγονότων και επιτείνει την αίσθηση μιας αδιάψευστης προφορικής μαρτυρίας. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι το Σάντοκαν είναι ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που, μέσα από πραγματικά γεγονότα, περιγράφει γλαφυρά και απολύτως ρεαλιστικά το νοσηρό κλίμα την εποχή της παντοδυναμίας της μαφίας, αλλά η μη τήρηση βασικών συμβάσεων του αστυνομικού μυθιστορήματος (αστυνομική έρευνα – εξιχνίαση εγκλημάτων – απόδοση δικαιοσύνης) και η μοντέρνα λογοτεχνική έκφραση του συγγραφέα δεν το καθιστούν ιδανική επιλογή για τους λάτρεις των main stream νουάρ αναγνωσμάτων.
- Η καταδίκη του αίματος – Μαουρίτσιο ντε Τζοβάννι (2008)
Μετάφραση: Φωτεινή Ζερβού
Εκδόσεις Πατάκη (2018)
σελ. 319
«Νομίζω ότι το “μαύρο” μυθιστόρημα αντιπροσωπεύει τον καλύτερο τρόπο διερεύνησης της κοινωνίας. Σε αντίθεση με το κλασικό θρίλερ, το οποίο έχει στο κέντρο ένα αίνιγμα για λύση, το νουάρ είναι ένα κοινωνικό μυθιστόρημα. […] Ο στόχος, ή τουλάχιστον η προσπάθεια των βιβλίων μου, είναι να κατανοήσουμε τον λόγο για κάθε έγκλημα. Και το νουάρ είναι ο καλύτερος τρόπος για να εισέλθουμε στην ψυχολογία του θύτη, ο οποίος είναι συχνά καλύτερος άνθρωπος από το θύμα», θα πει σε συνέντευξή του ο βραβευμένος συγγραφέας Μαουρίτσιο ντε Τζιοβάννι, ο οποίος έγινε γνωστός πέρα από τα σύνορα της χώρας του για τη σειρά των μυθιστορημάτων του –δώδεκα μέχρι σήμερα– με πρωταγωνιστή τον Λουίτζι Αλφρέντο Ριτσιάρντι, αστυνόμο στη Διεύθυνση Ασφαλείας της Νάπολης. Ένας μοναχικός και μελαγχολικός ήρωας που έχει το χάρισμα και την κατάρα να «βλέπει» τις τελευταίες στιγμές των ανθρώπων που έχουν βίαιο θάνατο, ενώ πιστεύει «ότι η πείνα και ο έρωτας, οι διαστροφές που τα δύο αυτά πάθη προκαλούν, ευθύνονται για τα περισσότερα εγκλήματα». Στο βιβλίο Η καταδίκη του αίματος –το δεύτερο της σειράς– καλείται να εξιχνιάσει την άγρια δολοφονία της Καρμέλα Καλίζε, γνωστής χαρτορίχτρας και τοκογλύφου που στους πελάτες της συγκαταλέγονταν κάποιοι πλούσιοι και ισχυροί της Νάπολης. Ένα πρωτότυπο, ατμοσφαιρικό whodunit, με μεταφυσικά στοιχεία, λυρική γραφή, κλιμακούμενη αγωνία όσο πλησιάζουμε στη λύση του μυστηρίου και εξαιρετική αναπαράσταση της ναπολιτάνικης τοιχογραφίας κατά τη δεκαετία του ’30, υπό τη σκιά της δικτατορίας του Μουσολίνι, όπου πίσω από μεγαλοπρεπή κτίρια και πλατείες της Αναγέννησης κρυβόταν «η μυρμηγκοφωλιά, οι Ισπανικές Συνοικίες, στενά δρομάκια χωρίς όνομα που μέσα τους έβραζαν εγκλήματα και πάθη».
- Ο υποβολέας – Ντονάτο Καρίζι (2009)
Μετάφραση: Έφη Καλλιφατίδη
Ωκεανίδα (2009)
σελ. 633
«Ανάμεσα στις πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το μυθιστόρημα, πέραν από τα εγχειρίδια εγκληματολογίας και ψυχιατρικής καθώς και κείμενα ιατροδικαστικής, υπάρχουν και οι μελέτες του FBI, οι οποίες αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη βάση δεδομένων στο ζήτημα των κατά συρροή δολοφόνων και των βίαιων εγκλημάτων», θα πει ο Ντονάτο Καρίζι, νομικός με ειδικότητα στην εγκληματολογία, συγγραφέας, σεναριογράφος και δημοσιογράφος στην Corriere della Sera για αυτό το μυθιστόρημα. Ο Υποβολέας έκανε μεγάλη αίσθηση, απέσπασε βραβεία και διθυραμβικές κριτικές και τον ανέδειξε ως έναν από τους σπεσιαλίστες του ευπώλητου αστυνομικού θρίλερ, με εκατομμύρια πωλήσεις σε όλο τον κόσμο και φανατικούς αναγνώστες στην Ελλάδα. Είναι το πρώτο βιβλίο –από τα τέσσερα– της σειράς, με πρωταγωνίστρια την ειδική στις εξαφανίσεις αστυνόμο Μίλα Βάσκες που, μαζί με τον εγκληματολόγο Γκόραν Γκάβιλα και την ομάδα του, καλείται να εξιχνιάσει μια σειρά στυγερών δολοφονιών. Ένα σκοτεινό και μυστηριώδες ψυχολογικό θρίλερ που πραγματεύεται την «υποκίνηση εγκληματικής δράσης σε ένα υποσυνείδητο επίπεδο επικοινωνίας» συνδυάζοντας περίτεχνα τα κλισέ του είδους: τελετουργικοί φόνοι που πρέπει να αποκρυπτογραφηθούν σε ένα σκληρό mind game δολοφόνου-ντετέκτιβ (αναγνώστη-συγγραφέα), σκληρές εικόνες και υπερβολές στην πλοκή που απογειώνουν το σασπένς και γρήγορη κινηματογραφική αφήγηση. Η καταιγιστική δράση και οι συνεχείς ανατροπές το καθιστούν ιδανικό page turner μυθιστόρημα υψηλής έντασης, χωρίς ιδιαίτερες αναγνωστικές απαιτήσεις.
https://www.oanagnostis.gr/60-chronia-italiko-noyar-1960-2020-a-meros-toy-markoy-kritikoy/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου