Οι ελληνιστικοί στρατοί… Οι “μαθητές” του Αλεξάνδρου από την Ιταλία ως την Ινδία

Η εποχή των Επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου αποτελεί, εν γένει, μια περίοδο παρακμής σε... κάθε έκφανση του Ελληνισμού, χωρίς η στρατιωτική τακτική να αποτελεί εξαίρεση. Μετά την κορύφωση της περιόδου του μεγάλου Έλληνα Μακεδόνα βασιλιά και των άμεσων Διαδόχων του, που ακολούθησαν τα νάματά του, ακολούθησε μια ιδιαίτερα σημαντική πτώση όσον αφορά την συνεργασία των όπλων.

4 Σεπτεμβρίου 2018

Στον στρατό του Αλεξάνδρου και των Διαδόχων καταλυτικό ρόλο στη μάχη διαδραμάτιζε το ιππικό αποτελώντας, συνήθως, το όργανο κρίσης του αγώνα με μια δραματική, τελική επέλαση κατά του κέντρου βάρους της αντίπαλης παράταξης. Η φάλαγγα των σαρισσοφόρων είχε ως βασικό ρόλο την αγκίστρωση περισσότερο του αντιπάλου κέντρου παρά τη διάσπασή του.

Σε όλες σχεδόν τις μάχες του Αλεξάνδρου ο κανόνας αυτός εφαρμόστηκε με μόνη εξαίρεση την μάχη κατά του Πόρου λόγω των ινδικών πολεμικών ελεφάντων. Σταδιακά όμως τα πράγματα άλλαξαν και το πεζικό αποτέλεσε το κύριο όπλο κρίσης του αγώνα. Ας δούμε συνοπτικά τους στρατούς της εποχής.

Σπάρτη

Η Σπάρτη στους αλεξανδρινούς και στους ελληνιστικούς χρόνους, είχε εκπέσει της παλαιάς ηγεμονικής της θέσης. Η ένδεια είχε πλήξει τη δωρική πόλη σε κάθε επίπεδο, φυσικά και στο στρατιωτικό.

Οι Σπαρτιάτες, λόγω και της απομόνωσης τους από τα ελληνικά πράγματα, από την εποχή του Αλεξάνδρου και για τα επόμενα σχεδόν 50 έτη, δεν θεώρησαν σκόπιμο να μεταβάλουν τον παραδοσιακό τρόπο του μάχεσθαι, ο οποίος τόσες νίκες τους είχε άλλωστε χαρίσει.

Έως τις μεταρρυθμίσεις του Κλεομένη, το 224 π.Χ. οι Σπαρτιάτες εξακολουθούσαν να πολεμούν ως οπλίτες, υποστηριζόμενοι από πελταστές, ψιλούς και ιππείς. Ο Κλεομένης, όμως αποφάσισε να εξοπλίσει τον σπαρτιατικό στρατό, στα μακεδονικά πρότυπα.

Έτσι οι οπλιτική φάλαγγα αντικαταστάθηκε από φάλαγγα σαρισσοφόρων, οι πελταστές από θυρεοφόρους (πελταστές εξοπλισμένους με δόρυ, ακόντια και σχήματος οβάλ ασπίδα που ονομάζονταν θυρεός, από όπου πήραν και το όνομά τους, που μπορούσαν να μάχονται σε σχηματισμό φάλαγγας ως βαρύ πεζικό και σε χαλαρή τάξη ως επίλεκτοι πελταστές) και το ιππικό από ταραντινούς (σώματα ελαφρού ιππικού εξοπλισμένα με ακόντια και ασπίδα που συγκροτήθηκαν για πρώτη φορά στην Τάραντα της Κάτω Ιταλίας) ελαφρούς ιππείς και ασπιδοφόρους βαριούς ιππείς οπλισμένους με ακόντια και σπαθιά.

Ο νέος στρατός του Κλεομένη είχε πολλές επιτυχίες στον πόλεμο της Σπάρτης κατά της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Ηττήθηκε όμως και καταστράφηκε από τον ενωμένο αχαϊκό και μακεδονικό στρατό, υπό τον Άρατο και Αντίγονο Δώσωνα, στην μάχη της Σελλασίας το 222 π.Χ.

Ο σπαρτιατικός στρατός όμως αναγεννήθηκε από τους τυράννους Νάβη και Μαχανίδα. Και τώρα αποτελείτο από σαρισσοφόρους πεζούς, θυρεοφόρους, ψιλούς και ιππείς. Ο Μαχανίδας όμως ενέταξε στον στρατό του και πολλούς καταπέλτες, τους οποίους χρησιμοποίησε ως «πεδινό πυροβολικό» στη μάχη της Μαντινείας το 207 π.Χ. χωρίς όμως ευτυχή για αυτόν αποτελέσματα.

Αχαϊκή Συμπολιτεία

Ο στρατός της Αχαϊκής Συμπολιτείας αποτελείτο αρχικώς από τμήματα οπλιτών, συμβατικού ιππικού, πελταστών και ψιλών. Περί το 275 π.Χ. όμως ο στρατός αναδιοργανώθηκε σε νέες βάσεις. Οι Αχαιοί πολίτες παρέδωσαν τις οπλιτικές τους εξαρτήσεις και επανεξοπλίστηκαν ως θυρεοφόροι, με θυρεό, μακρύ δόρυ, ακόντια και σπαθί.

Οι επίλεκτοι έφεραν και θώρακες. Το ιππικό, ελαφρύ και βαρύ, εξοπλίστηκε με ακόντια και ασπίδα. Έτσι συγκροτημένος ο στρατός της Συμπολιτείας, υπό τον Άρατο, υπέστη σειρά ηττών από τον Κλεομένη της Σπάρτης. Το 207 π.Χ. στρατηγός της Συμπολιτείας ανέλαβε ο Φιλοποίμην. Αυτός αναδιοργάνωσε εκ νέου τον στρατό εξοπλίζοντας τον όγκο του πεζικού με σάρισσες.

Το βαρύ ιππικό επίσης εγκατέλειψε τις ασπίδες και τα ακόντια και εφοδιάστηκε με μακριά λόγχη (ξυστόν), αλλάζοντας ταυτοχρόνως και τον ρόλο του, από ιππικό μάχης σε ιππικό κρούσης. Το ελαφρύ ιππικό ήταν ταραντινικού τύπου. Έτσι συγκροτημένος ο στρατός της συμπολιτείας πολέμησε κατά των Σπαρτιατών τυράννων Μαχανίδα και Νάβη και κατά των Ρωμαίων.

Το 148 π.Χ. ο στρατός των Αχαιών διαλύθηκε από τους Ρωμαίους στα Σκάρφια της Φθιώτιδας και ο διοικητής του Κριτόλαος έπεσε στη μάχη. Οι Ρωμαίοι συνέχισαν την προέλαση τους και το 146 π.Χ. βρέθηκαν έξω από την Κόρινθο. Εκεί στην τοποθεσία Λευκόπετρα δόθηκε η ύστατη μάχη μεταξύ 14.000 Ελλήνων, υπό τον Δίαιο και 25.000 Ρωμαίων και Ελλήνων συμμάχων τους (δυστυχώς ούτε την ύστατη ώρα οι Έλληνες κατόρθωσαν να ενωθούν).

Οι Έλληνες πολέμησαν με αφάνταστο ηρωισμό. Οι Αχαιοί σαρισσοφόροι ιδιαιτέρως τσάκισαν τους λεγεωνάριους. Η μάχη όμως κρίθηκε όταν οι 2.500 Ρωμαίοι ιππείς νίκησαν τους μόλις 500 Έλληνες. Κατόπιν οι Ρωμαίοι πλαγιοκόπησαν τη φάλαγγα και τελικά τη συνέτριψαν. Ο Δίαιος, δεν άντεξε την συντριβή και την επερχόμενη σκλαβιά και αυτοκτόνησε. Η ελευθερία της Ελλάδας καταλύθηκε.

https://tro-ma-ktiko.blogspot.com/2018/09/blog-post_412.html