Ο Ιανός Λάσκαρις (Κωνσταντινούπολη 1445 - Ρώμη 1534), ήταν διπλωμάτης, πρεσβευτής και ένας από τους σημαντικότερους Βυζαντινούς λογίους της Αναγέννησης.
Πρέσβης της Γαλλίας στη Βενετία, προστάτης των ελληνικών γραμμάτων και κληρονόμος της αποστολής του Βησσαριωνα του Τραπεζούντιου να κινήσει τους δυτικούς σε Σταυροφορία για ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς.
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1445, με το βαφτιστικό Ιωάννης (το Ιανός υιοθέτησε αργοτερα στην Ιταλία). Ο πατέρας του λεγόταν Θεόδωρος κι ένας αδερφός του, μεγαλύτερος κατά 11 χρόνια, ήταν ο λόγιος Κωνσταντίνος Λάσκαρης[8]. Λεγόταν από τους συγχρόνους του και Ρυνδακηνός λόγω της καταγωγής των προγόνων του από τη Ρύνδακο της Προποντίδας. Μετά την Άλωση η οικογένεια κατέφυγε αρχικά στην Πελοπόννησο, και αφού πρώτα πέρασε από την Κρήτη, ήρθε στη Βενετία, όπου τέθηκε υπό την προστασία του Βησσαρίωνα του Τραπεζούντιου. Με έξοδα του Βησσαρίωνα ο Λάσκαρις σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Πάντοβα όπου δίδασκε ο Δημήτριος Χαλκοκονδύλης, ο οποίος έγινε δάσκαλος και προστάτης του. Στην Πάντοβα έμεινε μέχρι το 1472 οπότε έφυγε για τη Φλωρεντία, πιθανότατατα μαζί με το Χαλκοκονδύλη. Στην πρωτεύουσα της Τοσκάνης δίδαξε την ελληνική φιλοσοφία και λογοτεχνία και ένας από τους σημαντικότερους μαθητές του ήταν ο Μάρκος Μουσούρος, ο οποίος είχε πάει εκεί γύρω στο 1486.
Στη Φλωρεντία ο Λάσκαρις κλήθηκε να διευθύνει την περίφημη Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη από τον άρχοντα της πόλης Λαυρέντιο τον Μεγαλοπρεπή. Για τον λόγο αυτό στάλθηκε από τον ίδιο, περί το 1483/1486, που παρά τις οικονομικές δυσκολίες δαπανούσε πολλά χρήματα για την αγορά χειρογράφων και την αμοιβή αντιγραφέων, στον ελλαδικό χώρο και στην Κωνσταντινούπολη για την αναζήτηση ελληνικών χειρογράφων. Άδεια για έρευνα έλαβε από τον ίδιο το σουλτάνο Βαγιαζήτ Β'. Συγχρόνως, με την αποστολή του Λάσκαρι στην Πόλη, ο Λαυρέντιος επιδίωκε να διερευνήσει την πολιτική κατάσταση και τη δυνατότητα ανανέωσης παλαιού σχεδίου για σταυροφορία. Ο Λάσκαρις στα ταξίδια του "συνεννοήθηκε μετά πολλών πατριωτών πος αποτίναξη του (τουρκικού )ζυγού"[8] .Το Μάρτιο του 1489 βρέθηκε στη Ρόδο, όπου συνάντησε το Ζιζιμ, εκτοπισμένο αδελφό του σουλτάνου, συζήτησε πιθανή συμμαχία κι επιστρέφοντας στη Ρώμη "εξόρκισε τον πάπα Ιννοκέντιο Η' να κινήση τον κατά της Τορκίας πόλεμον"[8], ακολουθώντας έτσι την αποστολή του Βησσαρίωνα του Τραπεζούντιου. Το 1491 και το 1492, στο τελευταίο ταξίδι αναζήτησης, επισκέφθηκε μεταξύ άλλων τη Θεσσαλονίκη, το Άγιο Όρος, την Κρήτη και την Κωνσταντινούπολη και αγόρασε γύρω στα διακόσια πολύτιμα χειρόγραφα με τα οποία εμπλουτίστηκε σημαντικά η Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη.
Μετά το θάνατο του Λαυρέντιου στις 8 Απριλίου 1492 (δεν τον πρόλαβε επιστρέφοντας από το ταξίδι) και την κατάληψη της Φλωρεντίας από τους Γάλλους το 1494, ο Λάσκαρις ζήτησε και μίλησε στο βασιλιά Καρόλο Η' της Γαλλίας "επί μακρόν για την απελευθέρωση της Ελλάδας"[8]. Ύστερα από πρόσκληση του βασιλιά , πήγε στο Παρίσι το 1495. Εκεί εργάστηκε ως σύμβουλος του Γάλλου βασιλιά και συνεργάστηκε με Γάλλους ουμανιστές όπως ο Γκιγιόμ Μπουντέ. Με την άνοδο στο θρόνο της Γαλλίας του Λουδοβίκου ΙΒ΄ ο Ιανός Λάσκαρις ανέλαβε διπλωματικές αποστολές στο Μιλάνο και στη Βενετία (1500-1509), στις οποίες συχνά μιλούσε στους βασιλείς (π.χ. στον Αρχιδούκα της Αυστρίας Φίλιππο τον Ωραίο και το βασιλιά της Αραγωνίας Φερδινάνδο Α' [8]) για συμμαχία κι εκστρατεία ανακατάληψης των ελληνικών εδαφών. Το 1503 διορίστηκε πρέσβης της Γαλλίας στη Βενετία, μια πολύ λεπτή και δύσκολη αποστολή[8]. Κατά την παραμονή του στη Βενετία έγινε μέλος της Νέας Ακαδημίας η «Αλδείου Ακαδημίας» του φιλέλληνα Άλδου Μανούτιου και σχετίστηκε με πολλούς Βυζαντινούς λόγιους όπως ο Μάρκος Μουσούρος κι ο Αρσένιος Αποστόλης κι ο φιλέλλην Έρασμος.
Το 1513 έγινε πάπας ο Λέων Ι΄, ο γιος του Λαυρέντιου Τζοβάνι, που μικρός είχε γνωρίσει τον φίλο του πατέρα του. Ο Λάσκαρις πήγε στην Ρώμη για να ζητήσει τη βοήθειά του για την αναζωογόνηση των ελληνικών σπουδών και τελικά κατάφερε να ιδρύσει, με τη βοήθεια του Μάρκου Μουσούρου, το Ελληνικό Γυμνάσιο, το 1514 στον Κυρηνάλιο λόφο. Πρώτος διδάσκων ονομάστηκε ο Ζαχαρίας Καλλιέργης σε συνεργασία με τον οποίον ο Λάσκαρις ίδρυσε το 1517 το τυπογραφείο του Γυμνασίου, που εξέδωσε σπουδαία έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Και στο νέο πάπα έθεσε το θέμα ανακατάληψης ελληνικών εδαφών κι εκείνος τον έστειλε στην πατρίδα του την Κωνσταντινούπολη, "ίνα σπουδάση εκ νέου την κατάσταση του τόπου"[8].
Το 1517 ο πάπας τον έστειλε σε νέα διπλωματική αποστολή στο Παρίσι και τον καινούργιο βασιλιά, τον Φραγκίσκο Α΄. Ο τελευταίος, "θελχθείς εκ της συμπεριφοράς και των γνώσεών του, παντοιοτρόπως προσεπάθησε να τον κρατήσει παρ'αυτώ"[8]. Ο Λάσκαρης όμως είχε έρθει γι' άλλο σκοπό. Προσπάθησε να πείσει να ιδρύσει ελληνικό κολλέγιο (το οποίο ιδρύθηκε τελικά το 1530 από το Γκιγιόμ Μπυντέ). Ήδη από το 1518 επιφορτίσθηκε με την κατάρτιση βασιλικής βιβλιοθήκης στο Φονταινεμπλώ, τη διοίκηση της οποίας όσο έλειπε ανέλανε ο μαθητής του Γκιγιόμ Μπυντέ. Πάντως επέστρεψε στην Ιταλία κι έκανε προσπάθειες για την ίδρυση σχολής ελληνικών σπουδών στο Μιλάνο και στη Φλωρεντία. Το Φλεβαρη του 1525 ο νέος πάπας ο Κλήμης Ζ΄ (που επίσης ανήκε στην οικογένεια των Μεδίκων) του ανέθεσε την αποστολή να συμφιλιώσει το βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκο Α΄ και τον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Κάρολο Ε΄, ύστερα από την ατυχή για τη Γαλλία μάχη της Παβία και την αιχμαλωσία του Γάλλου βασιλιά. Και πάλι ο Λάσκαρης, 80ετης γέρος πλέον, με έναν πύρινο λόγο που μας παραθέτει ο Κων.Σάθας, ζήτησε από τον αυτοκράτορα Κάρολο να μη ξεχάσει την υποχρέωση των Δυτικών να ελευθερώσουν τη γενέτειρα του πολιτισμού τους, "αναγνωρίζοντάς τη ως μητέρα τους". Δυστυχώς δεν εισακούστηκε.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα έζησε στη Ρώμη όπου πέθανε σε ηλικία ενενήντα χρονών στις 7 Δεκεμβρίου 1534.
Σύμφωνα με τον Κων.Σάθα όμως τα τελευταία πέντε χρόνια της ζωής του πέρασε στη Βενετία, και πάλι ως πρέσβης της Γαλλίας. Το 1534 όμως τον κάλεσε επανειλημμένα στη Ρώμη ο πάπας Παύλος Γ'. Για τον ενενηντάχρονο πρέσβη, που ήδη έπασχε από ποδάγρα (ουρική αρθρίτιδα), το ταξίδι ήταν πολύ επίπονο και πέθανε εξαντλημένος λίγο αφού έφτασε στη Ρώμη στις αρχές του 1535.
Απέκτησε τουλάχιστον ένα γιο, τον Άγγελο Λάσκαρι, χωρίς να μας είναι γνωστο τό όνομα της συζύγου του ή άλλα παιδιά.
Στον τάφο του, στην παλαιοχριστιανική βασιλική Sant' Agata dei Goti στο κέντρο της Ρώμης, γράφτηκε επίγραμμα που είχε συνθέσει ο ίδιος:
- ΛΑΣΚΑΡΙΣ ΑΛΛΟΔΑΠΗ ΓΑΙΗ ΕΝΙΚΑΤΘΕΤΟ ΓΑΙΗΝ, ΟΥΤΙ ΛΙΗΝ ΞΕΙΝΗΝ, Ω ΞΕΝΕ, ΜΕΜΦΟΜΕΝΟΣ. ΕΥΡΕΤΟ ΜΕΙΛΙΧΙΗΝ. ΑΛΛ' ΑΧΘΕΤΑΙ ΕΙΠΕΡ ΑΧΑΙΟΙΣ. ΟΥΔ' ΕΤΙ ΧΟΥΝ ΧΕΥΕΙ ΠΑΤΡΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΝ.
Δηλαδή: Ο Λάσκαρις σε ξένη γη κατέθεσε τη γη του (το σώμα του), Και δεν την κατηγόρησε πως είναι πολύ ξένη, ω ξένε. Την βρήκε γλυκιά. Αλλά στεναχωριέται για τους Έλληνες. Γιατί η πατρίδα δεν τους σκεπάζει πλέον με ελεύθερο χώμα.[9]
Ο Γκιγιόμ Μπυντέ είπε για τον Λάσκαρι:
Αυτός υπήρξε ο Ιανός Λάσκαρις, προέχων κατά το γένος και την ευγένεια κατά το χρόνο εκείνο και του οποίου η μνήμη σε όλους τους Έλληνες ήταν ότι επρόκειτο για σοφότατο άνδρα.
Το εκδοτικό έργο του
Στη Φλωρεντία, το διάστημα 1494-1496, σε συνεργασία με τον τυπογράφο Λορέντζο ντι Αλόπα εξέδωσε αρκετά έργα, ανάμεσα στα οποία ήταν τα παρακάτω:
- Ανθολογία διαφόρων επιγραμμάτων
- Ύμνοι του Καλλιμάχου
- Αργοναυτικά του Απολλωνίου του Ροδίου
- Κατά Ηρώ και Λέανδρον του Μουσαίου
Ορισμένα από τα έργα αυτά συνοδεύονταν από σχόλια του Λάσκαρι. Οι εκδόσεις αυτές ήταν εξαιρετικές και λόγω της ομορφιάς και της ποικιλίας των τυπογραφικών στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν και που είχαν σχεδιαστεί από τον ίδιο.
Από το 1517 μέχρι το 1520 από το τυπογραφείο του Ελληνικού Γυμνασίου τα έργα:
- Σχόλια παλαιά εις την Ομήρου Ιλιάδα
- Ισοκράτους Λόγοι
- Κέβητος Πίναξ
- Πορφυρίου φιλοσόφου ομηρικά ζητήματα
κ.ά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου