Σκοτώθηκαν διακόσιοι Τούρκοι στρατιώτες και έξι Ιταλοί!

Ο Στάμος Παπασταματίου, αναφέρεται στη μάχη της Ψίνθου, το Μάιο του 1912 όταν οι Ιταλοί απελευθέρωσαν τη Ρόδο, κι έγιναν εκείνοι κατακτητές

Λιθογραφία Ιταλικής Εφημερίδας με την παράδοση των Τούρκων στην Ψίνθο

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1911 το Βασίλειο της Ιταλίας,  κήρυξε τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,  διεκδικώντας εδάφη που ανήκαν στο βιλαέτι της Τρίπολης όπως λεγόταν η σημερινή Λιβύη.

Pοδούλα Λουλουδάκη, 21/05/18

Στο πλαίσιο αυτού του πολέμου οι Ιταλικές δυνάμεις, με επικεφαλής τον αντιστράτηγο Τζοβάνι Αμέλιο, κατέλαβαν κάποια από τα νησιά των τότε Νοτίων Σποράδων. Στις 28 Απριλίου κατέλαβαν την Αστυπάλαια και στις 5 Μαΐου πραγματοποίησαν απόβαση στη Ρόδο. Η τουρκική φρουρά του νησιού οχυρώθηκε στο χωριό Ψίνθος και αντιστάθηκε μέχρι τις 17 Μαΐου οπότε και παραδόθηκε. Αμέσως μετά οι Ιταλοί κατέλαβαν κι άλλα νησιά με την εξής σειρά: Χάλκη, Κάλυμνο, Κάσο, Κάρπαθο, Λέρο, Λειψούς, Νίσυρο Πάτμο, Τήλο, Σύμη και Κω.

Οι Ιταλοί υποσχέθηκαν στους νησιώτες ότι η κατάληψη θα ήταν προσωρινή. Μετά το πέρας του Ιταλοτουρκικού πολέμου, που διήρκεσε από το Σεπτέμβριο του 1911 έως τον Οκτώβριο του 1912, η Ιταλία είχε συμφωνήσει να επιστρέψει τα νησιά στην Οθωμανική διοίκηση σύμφωνα με τη Συνθήκη του Ουσύ (1912). Ωστόσο οι ασάφειες των κειμένων της Συνθήκης επέτρεψαν να διατηρήσουν οι Ιταλοί τη διοίκηση των νησιών ενώ με τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 η Τουρκία απαρνήθηκε κάθε δικαίωμα πάνω στα νησιά.

Το πώς έγινε η απόβαση και κατάληψη της Ρόδου από τους Iταλούς έχει περιγραφεί εκτενέστατα και στον τοπικό τύπο και σε πάρα πολλές δημοσιεύσεις και έρευνες που δημοσιεύτηκαν σε ιταλικά και ελληνικά έντυπα.

 Ο Στάμος Παπασταματίου, αρχιτέκτονας και ερευνητής, έχει  πλούσιο φωτογραφικό υλικό, λιθογραφίες και πληροφορίες από τα γεγονότα εκείνα και είναι χρήσιμο ωστόσο να ανατρέξουμε ξανά!

Πώς παραδόθηκε η τούρκικη διοίκηση, κι ο στρατός τι τύχη είχε;

Την πρώτη μέρα που εμφανίστηκε στη Ρόδο ο Ιταλικός στόλος,  στις 5 Μαΐου 1912, το Ιταλικό πολεμικό πλοίο “Ostro” συλλαμβάνει τον Βαλί, το δήμαρχο της Ρόδου  (Vali Nazim Bey)  και το χαρέμι του που σαλπάριζε για τις κοντινές ακτές της Τουρκίας. Ο Βαλί, ο οποίος είχε αναλάβει δήμαρχος από το 1907 είχε μπει σε βάρκα να φύγει πριν ξεκινήσουν οι εχθροπραξίες. Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από το ραπόρτο (στρατιωτική έκθεση) του στρατηγού Αμέλιο.

Πού έκαναν την απόβαση οι Ιταλοί και πώς τους αντιμετώπισαν οι Τούρκοι;

Οι Ιταλοί έκαναν απόβαση στο Φαληράκι και από εκεί πήραν το δρόμο για Κοσκινού και κατευθύνθηκαν και κατέλαβαν την πόλη της Ρόδου. Τις ίδιες ώρες που οι Ιταλοί κατευθύνονταν προς την πόλη, οι Τούρκοι άνοιξαν τις φυλακές και απελευθέρωσαν όλους τους ποινικούς κρατούμενους, οι οποίοι άρχισαν να κυκλοφορούν ελεύθεροι στην πόλη.  Οι Τούρκοι ως γνωστόν είχαν μετατρέψει σε φυλακή το Καστέλλο, το οποίο ονόμασαν «Ζιντάνι» (σκοτάδι) και βέβαια τότε ήταν μόνο ένας ισόγειος χώρος αφού με τη σημερινή του μορφή το αναστύλωσε ο τελευταίος πολιτικός διοικητής της Δωδεκανήσου Ντε Βέκι. Αργότερα οι Ιταλοί μπαίνοντας στην πόλη συνέλαβαν ξανά τους ποινικούς, τους οποίους και φυλάκισαν. Ενώ οι Ιταλοί στρατιώτες κατελάμβαναν την πόλη της Ρόδου, οι Τούρκοι στρατιώτες, περίπου 1.500 τον αριθμό, συγκεντρώθηκαν και οχυρώθηκαν στη Ψίνθο. Ακολούθησαν τη διαδρομή από τ’ Ασγούρου και διασχίζοντας τα βουνά έφτασαν στην Ψίνθο για να πολεμήσουν εκεί.

Η ζωή στη Ρόδο πώς συνεχίστηκε, πώς αντιμετώπισαν οι Ιταλοί τους μόνιμους κατοίκους εκείνες τις πρώτες μέρες;

Στις 5 Μαΐου,  ο Αμέλιο έβγαλε διάταγμα με το οποίο έλεγε ότι «έρχεται ως φίλος του λαού, κι ότι θα σεβαστεί τη θρησκεία, τα ήθη και έθιμα, ανεξαρτήτου θρησκείας γι αυτό ζητούσε απ’ τον καθένα να παραδώσει τα όπλα τα οποία πιθανά κατέχει και να μείνει μακριά από κάθε πράξη, η οποία θα διευκολύνει τους εχθρούς, τους Τούρκους, ενώ ζήτησε και τη συνεργασία όλων για να διατηρηθεί η δημόσια τάξη». Συνελήφθησαν όλοι οι Τούρκοι πολιτικοί υπάλληλοι, με πρώτο τον πρόεδρο και τα μέλη του κομιτάτου «Ένωσις και Πρόοδος» (Νεότουρκοι). Επρόκειτο για μια παράνομη οργάνωση, η οποία ιδρύθηκε από μορφωμένους Τούρκους στην Κωνσταντινούπολη που έδρασαν και στην Ευρώπη όπου και ονομάστηκαν Νεότουρκοι, με ηγετικό στέλεχος και πλέον προβεβλημένο, τον Κεμάλ Ατατούρκ. Στη Ρόδο είχαν ως έδρα τους και σημείο συνάντησής τους το σημερινό Ακταίον. Την επόμενη μέρα,  Ιταλικοί περίπολοι έμπαιναν στα σπίτια που πιθανά υπήρχαν όπλα και τα μάζεψαν. Μεγάλος αριθμός όπλων, πυρομαχικών, καθώς και στολές των Τούρκων βρέθηκαν στ΄  Ασγούρου, σε αποθήκες και στάβλους. Τα είχαν αφήσει εκεί οι Τούρκοι και ντύθηκαν με πολιτικά. Ενώ βρέθηκαν και ποσότητες από αλεύρι. Στις 14 Μαΐου η πόλη είχε πια εκκαθαριστεί και ήταν πλήρως ελεγχόμενη, μάλιστα είχαν ξεκινήσει να λειτουργούν διάφορες πολιτικές υπηρεσίες όπως τελωνεία, ταχυδρομείο κ.ά με Ιταλούς πολιτικούς προϊστάμενους.

Οι συγκρούσεις έγιναν στην Ψίνθο. Ποια ήταν η δύναμη των δύο πλευρών και ποιες οι απώλειές τους;

Τα γεγονότα που ακολούθησαν και διαδραματίστηκαν στην Ψίνθο,  είναι γνωστά. Οι Ιταλοί, πολλαπλάσιοι αριθμητικά, τους περικύκλωσαν από τρεις κατευθύνσεις οπότε στις 16 Μαΐου πλέον και ώρα 23:00 ο ταγματάρχης, διοικητής της στρατοφυλακής της Ρόδου, ζήτησε την παράδοση των Τούρκων με τους ακόλουθους όρους: «Στις 8 το πρωί της επομένης μέρας, στις 17 Μαΐου δηλαδή να παραδώσουν τα όπλα, τα πυρομαχικά και οποιοδήποτε άλλο υλικό πολέμου, αφήνοντας μόνο τα ξίφη στους Τούρκους αξιωματικούς ως ένδειξη ότι πολέμησαν με τιμή». Στις 17 Μαΐου, έφτασε στην Ψίνθο ο Μπίνμπασι (Binbasi), o Τούρκος αντισυνταγματάρχης διοικητής  της Ρόδου, μαζί με τον Μιραλάι (Miralay), ταξίαρχο, διοικητή της στρατοχωροφυλακής του Αιγαίου, και παραδόθηκαν μαζί με 1.300 στρατιώτες εκ των οποίων οι 38 αξιωματικοί. Οι δύο ανώτεροι αξιωματικοί που συνελήφθησαν οδηγήθηκαν στην πόλη για αιχμαλωσία,  συνοδευόμενοι από το γενικό επιτελείο του Ιταλού στρατηγού. Το υπόλοιπο στράτευμα οδηγήθηκε με τα πόδια από την Ψίνθο προς την πόλη της Ρόδου. Οι Τούρκοι στις μάχες που προηγήθηκαν στη Ψίνθο είχαν 200 νεκρούς στρατιώτες. Οι απώλειες των Ιταλών ήταν έξι νεκροί μεταξύ των οποίων ένας αξιωματικός και 28 τραυματίες.

  

Τι απέγιναν οι Τούρκοι αιχμάλωτοι;

Όλους τους  αξιωματικούς  και αιχμαλώτους στις 19 Μαΐου τους επιβίβασαν μαζί με το πολιτικό προσωπικό καθώς και τον Rifat Hamid, επιθεωρητή του Κομιτάτου  της «Ένωσις και Προόδος», στο καταδρομικό πλοίο “Sannio”, αλλά αργότερα  τους αξιωματικούς τους μετεπιβίβασαν στο καταδρομικό “Duca di Genova” θέλοντας να τους απομακρύνουν από τους απλούς Τούρκους στρατιώτες για να μην τους οργανώσουν σε πιθανή ανταρσία. Τα πλοία με τους αιχμαλώτους έφτασαν στις 22 Μαΐου στο Παλέρμο της Ιταλίας όπου και τους αποβίβασαν. Εφημερίδα της εποχής της πόλης Παλέρμο αναφέρει ότι «πολλοί κάτοικοι του Παλέρμο έτρεξαν στην προκυμαία για να δουν αυτούς τους στρατιώτες που φορούσαν χακί στολές και κόκκινο φέσι στο κεφάλι, στοιχισμένους σε τετράδες ενώ μεταξύ αυτών υπήρχαν νέοι, γέροι και αρκετοί πολίτες»… Από εκεί τους πήγαν σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης και συγκεκριμένα: στην πόλη Caserta στο στρατόπεδο Aldifredi, στην πόλη Gaeta και στα χωριά Cafalu,Termini, Imerese, Corleone, Campagna, Sciacca. Η φυλάκισή τους κράτησε έως τον Οκτώβριο του 1912. Στη συνέχεια τους απελευθέρωσαν και τους έστειλαν στην Τουρκία μιας και είχε λήξει ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος.

Πώς συνεχίστηκε η ζωή στο νησί, κυρίως για τους Οθωμανούς κατοίκους;

Οι Ιταλοί απομάκρυναν από τη Ρόδο το στρατό και τους αξιωματικούς. Οι Οθωμανοί κάτοικοι της Ρόδου παρέμειναν και μάλιστα στο διάταγμά του ο Αμέλιο έκανε λόγο για σεβασμό στη θρησκεία του καθενός. Στη Ρόδο τότε ζούσαν ορθόδοξοι, καθολικοί, μωαμεθανοί, ισραηλίτες. Οι Οθωμανοί παρέμειναν και διατήρησαν τα ήθη και τα έθιμά τους καθώς και την απονομή δικαιοσύνης από δικά τους δικαστήρια, για κάποια χρόνια.

ΔΕΙΤΕ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ:

https://www.rodiaki.gr/article/390721/skotwthhkan-diakosioi-toyrkoi-stratiwtes-kai-exi-italoi?utm_source=feed&utm_medium=rss&utm_campaign=RSS