«Το κόμμα» του Damiano Palano

Partito- Damiano Palano

   Στην ιστορία της δυτικής σκέψης, η ιδέα του κόμματος έχει επικριθεί έντονα πολλές φορές, έχει δημιουργήσει πολλές υποψίες και έχει επανειλημμένα δεχτεί καταδίκες, για το φόβο ότι η εμφάνιση μίας νέας φατρίας - παράταξης θα μπορούσε να καταστρέψει την αρμονία ισορροπία της πολιτικής τάξης. Σαν σημείο καμπής εμφανίζεται η αρχή του εικοστού αιώνα, με την ανάδυση των μαζικών οργανώσεων που προορίζονται να σηματοδοτήσουν μια νέα εποχή.  

   Με την αρχή του εικοστού αιώνα τα κόμματα παύουν να χαρακτηρίζονται ως ένα φαινόμενο παρακμής, ενώ αντιθέτως αρχίζουν να θεωρούνται ως η πιο στέρεα και αυθεντική βάση ενός πολιτεύματος, τόσο σε αυταρχικά καθεστώτα και στις νέες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες. Αυτό δε σημαίνει ότι έχουν εκλείψει οι δυσοίωνες σκιές του παρελθόντος, όπως αποδεικνύεται καθημερινά στις ειδήσεις. Δυστυχώς, το κόμμα συνεχίζει να ενσαρκώνει στα μάτια των πολλών τη χειρότερη εικόνα της πολιτικής δράσης.

   Μετά από ένα εισαγωγικό σημείωμα, ο συγγραφέας ξεκινάει την περιήγησή μας στις ρίζες των κομμάτων αρχίζοντας από την ιστορία των πολιτικών κομμάτων στον αρχαίο κόσμο, στο οποίο αναφέρει ότι ετυμολογικά, η σημασία της λέξης «κόμμα» διαφέρει σημαντικά από εποχή σε εποχή και είναι αδύνατη η εφαρμογή επιτυχημένων πολιτικών ιδεών σε μία διαφορετική χρονική περίοδο. Σε αυτό το σημείο, συγγραφέας δίνει τον ορισμό 3 σημαντικών με το κόμμα λέξεων όπως «Στάσις, Εταιρεία και Συνομωσία». Από το Θουκυδίδη, τον Αριστοτέλη και τον Ηρόδοτο, πηγαίνουμε στην αρχαία Ρώμη. Εδώ θα μάθουμε για τα κόμματα των πληβείων και αυτό των πατρικίων, αλλά κυρλιως για την πολιτική εμπειρία των “partes”, κυρίως τους πρώτο και δεύτερο προ Χριστού αιώνες. Φυσικά και σε αυτή την χρονική περίοδο, υπάρχουν τεράστιες αγεφύρωτες διαφορές μεταξύ της έννοιας που είχε τότε η λέξη κόμμα (partes) και της σημερινής σημασίας της.

   Στο επόμενο κεφάλαιο του δοκιμίου, μαθαίνουμε για τα κόμματα και τις παρατάξεις στο Μεσαίωνα, κατά τον οποίο δεν ευδοκίμησε ιδιαίτερα η δημιουργία πολιτικών κομμάτων, ενώ δεν λείπουν οι στιγμές που τα κόμματα είναι εναντίον του κοινού καλού, εξυπηρετώντας τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, κάτι που φυσικά συμβαίνει και σήμερα.  Παρόλα αυτά, όσον αφορά τη δημιουργία κομμάτων, συναντούμε πολλές ομοιότητες με τη Ρωμαϊκή περίοδο.

   Στη συνέχεια μαθαίνουμε για το κόμμα – κράτος, κάτι που χαρακτήριζε την εποχή που κυριαρχούσε στην Ευρώπη η φεουδαρχία, για τον ανταγωνισμό μεταξύ κομμάτων και για την εγκαθίδρυση ενός κόμματος «κράτους εν κράτει». Ο συγγραφέας δε διστάζει να αναφερθεί στη δημιουργία των πρώτων επαναστατικών κομμάτων, στον αγώνα ενάντια στη μοναρχία, κάτι που φαίνεται και μέσα από τις σελίδες των «άθλιων» του Β. Ουγκώ, προχωρώντας στη δημιουργία της μεγάλης ιστορικής πολιτικής διαίρεσης μεταξύ δεξιάς και αριστεράς, αλλά και των διαφόρων υποδιαιρέσεών τους όπως του εθνικού κόμματος και της σχέσης του κόμματος και της ταξικής συνείδησης, κάνοντας όπως είναι αναμενόμενο εκτενείς αναφορές στα έργα των Marx και Engels.

   Ακολουθούν τα κεφάλαια: «τo κράτος των κομμάτων» και «τύραννοι χωρίς πρόσωπο» στα οποία ο συγγραφέας μιλά για τη σχέση του κόμματος με τη σύγχρονη εποχή, για τη δημοκρατία των κομμάτων, για τις επικρατέστερες ιδεολογίες, από τον κομμουνισμό έως το φασισμό, για τη σχέση μεταξύ κινημάτων και κόμματος, για το φαινόμενο της κομματοκρατίας, το οποίο κατακρίθηκε ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1950.

   Ο συγγραφέας ολοκληρώνει το έργο του κάνοντας υποθέσεις και θέτοντας προτάσεις σχετικά με το τι μπορεί να υπάρξει πέραν του κόμματος

   Ο Damiano Palano διδάσκει πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Cattolica del Sacro Cuore στο Mιλάνο. Μεταξύ των βιβλίων του συγκαταλέγονται τα: «Τα πρόσωπα του φόβου. Διαταραγμένες εικόνες στην εποχή της βιοπολιτικής» (εκδόσεις Mimesis, 2010) και «Η Δημοκρατία και ο εχθρός. Δοκίμια για μία πραγματιστική θεωρία» (εκδόσεις Mimesis, 2012).

Γιώργος Δ. Μυλωνάς

Πτυχιούχος Ιταλικής Γλώσσας και Πολιτισμού

Πανεπιστήμιο της Perugia, Ιταλία

Παράδοση μαθημάτων Ιταλικής Γλώσσας, Μεταφράσεις, Διερμηνεία