Το ρωμαϊκό ημερολόγιο

 Την περίοδο που αυτοκράτορας στη Ρώμη ήταν ο Ιούλιος Καίσαρας, το ρωμαϊκό ημερολόγιο είχε προβλήματα. Το σεληνιακό ημερολόγιο αυτό είχε ίσως καθιερωθεί από τον μυθικό βασιλιά Νουμά Πομπίλιο και αποτελούταν από 12 μήνες.

 Παρόλα αυτά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο είχε μόνο 10 μήνες. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ NUMA

 Το 700 πχ ο βασιλιάς της Ρώμης Numa Pompilius, θέσπισε ένα άλλο ημερολόγιο, γνωστό στη ιστορία ως ημερολόγιο του Numa, το οποίο επιβλήθηκε σε όλον σχεδόν το γνωστό κόσμο, όταν η Ρώμη έγινε κοσμοκράτειρα.

 Ο Numa προσέθεσε στο παλιό Ρωμαϊκό ημερολόγιο δύο μήνες. Τον Ιανουάριο ως 11ο και τον Φεβρουάριο ως 12ο. Η συνολική διάρκεια των 12 αυτών μηνών ήταν 354 ημέρες, δηλαδή μικρότερη κατά 11 – 12 ημέρες από την υπολογισθείσα διάρκεια του τροπικού έτους. Για τον λόγο αυτόν ανά διετία προσέθεταν, μετά από τον Φεβρουάριο, που όπως αναφέρθηκε τότε ήταν ο τελευταίος μήνας, και 13ο μήνα γνωστό ως «εμβόλιμο μήνα» του οποίου η διάρκεια ήταν άλλοτε 22 και άλλοτε 23 ημέρες. 

 Οι μήνες είχαν διάρκεια 29 ή 31 ημέρες, εκτός από τον Φεβρουάριο.

 Το 153 πχ ο Ιανουάριος έγινε ο πρώτος μήνας του πολιτικού έτους και ο Δεκέμβριος ο τελευταίος. Οι ονομασίες των μηνών παρέμειναν, παρ’ όλον ότι δεν ανταποκρίνονταν πλέον στην αριθμητική τους τάξη. Ο εμβόλιμος όμως μήνας εξακολουθούσε να τοποθετείται μετά από τον Φεβρουάριο.

  Το ημερολόγιο του Νουμά υπέστη και άλλες τροποποιήσεις με κυριότερες εκείνες του Έλληνα αστρονόμου Κλεόστρατου του Τενέδιου. Οι τροποποιήσεις αυτές αφορούσαν τον εμβόλιμο μήνα και συγκεκριμένα πότε θα έχει 22 και πότε 23 ημέρες. Ο Κλεόστρατος υπολόγισε τη διάρκεια του τροπικού έτους σε 365 ημέρες και ένα τέταρτο ημέρας, όσες ακριβώς και ο Σωσηγένης, το 46 πχ. Αν οι οδηγίες του είχαν εφαρμοσθεί σωστά, δεν θα υφίστατο η αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης η οποία είναι γνωστή ως Ιουλιανό ημερολόγιο. Πλην όμως οι εκάστοτε βοηθοί του Μεγάλου Αρχιερέα, είτε παρερμηνεύοντας τις υποδείξεις του Κλεόστρατου, είτε για λόγους προσωπικών συμφερόντων, δεν ακολουθούσαν τις υποδείξεις του, με αποτέλεσμα το πολιτικό έτος να έχει στην πράξη 365 ημέρες και ένα όγδοο της ημέρας. Αυτό είχε ως συνέπεια μέχρι το έτος 46 πχ, το ημερολόγιο να αποκλίνει κατά 80 ημέρες, με αποτέλεσμα χειμωνιάτικες εορτές να εορτάζονται το φθινόπωρο. 

 Παρακάτω εξηγούνται οι προελεύσεις των ονομάτων των μηνών σήμερα.

 Ο Ιανουάριος οφείλει την ονομασία του στον Ρωμαίο Θεό Ιανό που ήταν ο Θεός των Θεών.

 Ο Φεβρουάριος έχει πάρει την ονομασία του από το λατινικό ρήμα februare(= εξαγνίζω) λόγω θρησκευτικών εορτών που γίνονταν αυτό το μήνα για τον εξαγνισμό.

 Ο Μάρτιος καθιερώθηκε από τον Ρωμύλο και ήταν αφιερωμένος στον Θεό του πολέμου Mars και από αυτόν πήρε το όνομα του. 

Ο Απρίλιος προέρχεται από το λατινικό ρήμα aperire που σημαίνει ανοίγω γιατί εκείνο τον μήνα άνοιγαν τα λουλούδια. 

 Ο Μάιος έχει πάρει το όνομα του από την αρχαία Ρωμαϊκή θεότητα Maja που σημαίνει στα αρχαία ελληνικά μητέρα. 

Ο Ιούνιος οφείλει το όνομα του στην θεά Ήρα (Juno) στην οποία και ήταν αφιερωμένος. 

Ο Ιούλιος ήταν αρχικά ο πέμπτος μήνας (Quintilis στα Ρωμαϊκά) και από εκεί πήρε το όνομα του. 

Ο Αύγουστος ονομάστηκε τιμητικά Augustus από τον αυτοκράτορα Αύγουστο της Ρώμης. 

Ο Σεπτέμβριος προέρχεται από το λατινικό septem (= επτά) που ήταν αρχικά ο έβδομος από τους δέκα Ρωμαϊκούς μήνες. 

Ο Οκτώβριος προέρχεται από την λατινική λέξη octo(= οχτώ) διότι ήταν ο όγδοος μήνας του παλιού Ρωμαϊκού ημερολογίου. 

Ο Νοέμβριος προέρχεται από το λατινικό novem(= εννιά) διότι ήταν ο έννατος μήνας του παλιού ρωμαικού ημερολογίου. 

Τέλος, ο Δεκέμβριος προέρχεται από το λατινικό decem(= δέκα) διότι ήταν ο δέκατος μήνας του αρχαίου Ρωμαϊκού ημερολογίου 

Καλένδες 

 Με αυτό τον όρο ονομάζονταν, μάλλον από τον Ε' αιώνα, οι πρώτες ημέρες των ρωμαϊκών μηνών, δηλαδή η αντίστοιχη των παρά των Ελλήνων "νουμηνία" (σημερινή πρωτομηνιά). Επίσης γνωστή είναι και η αρχαία παροιμία "ες τας ελληνικάς καλένδας εξοφλείν" που λέγονταν επί χρεών διαρκώς μη εξοφλημένων, επειδή στους ελληνικούς μήνες δεν περιλαμβάνονταν καλένδες. Αργότερα και η παροιμία "παραπέμπειν εις ελληνικάς καλένδας" αφορούσε για κάθε αναβαλλόμενο ζήτημα ή υπόσχεση.

 Kατά το Ρωμαϊκό δίκαιο κάθε ρωμαίος τραπεζίτης ή άλλος πολίτης που δάνειζε χρήματα υποχρεώνονταν να τηρεί ειδικό πιστωτικό βιβλίο το Καλενδάριον (ή) υπό μορφή πίνακα όπου περιλάμβανε το ποσόν του δανείου, τη λήψη των τόκων ως και άλλες προθεσμίες εξόφλησης. Τούτο τηρούσε ο γιος του οικοδεσπότη. Προκειμένου δε περί Δήμου που δάνειζε σε πολίτες υπήρχε ειδικός υπάλληλος καλούμενος "επιμελητής του Καλενδαρίου" ή "λογιστής και ενίοτε έφερε τον τίτλο του "ζητητού"

Έτσι εκ του βιβλίου αυτού καλείτο "calendarium exercere" (τηρείν καλενδάριον) ο δανεισμός, "calendarium legare" (καλενδάριον κληροδοτείν) η κληροδότηση των πιστώσεων φθάνοντας μεταφορικά στην έννοια του Ημερολογίου.

Πηγές: Wikipedia καλένδες, εφημερίδα Καθημερινή περιοδικό "7 ημέρες"