Τι έχει πει ο Ουμπέρτο Εκο για το ίντερνετ, τα social media και τον γραπτό τύπο

Ο Ουμπέρτο Εκο πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου 2016, από καρκίνο, σε ηλικία 84 ετών. Παρότι ήταν γνωστός στο πλατύ κοινό από το μυθιστόρημά του «Το όνομα του ρόδου», το οποίο κυκλοφόρησε το 1980, ο Εκο δεν ήταν απλώς μυθιστοριογράφος.

Ηταν φιλόσοφος και στοχαστής και έγραψε πολλές φορές για τα ΜΜΕ αλλά και για τις τεχνολογικές ανακαλύψεις της εποχής μας. Ηταν σκληρός με τις νέες τεχνολογίες, σε σημείο να κατηγορηθεί ότι μιλάει σαν ένας πικραμένος γέρος που δεν αντιλαμβάνεται τις τεχνολογικές εξελίξεις.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο γαλλικό περιοδικό Nouvel Observateur το 1991 ομολόγησε ότι «ένοιωθε άβολα στην εποχή του».

«Προσπαθώντας να κατανοήσω τι συμβαίνει είναι ο μόνος τρόπος για να βγω από αυτή την άβολη κατάσταση», είχε δηλώσει.

Επίθεση ηλιθίων

Τα λόγια που έχει χρησιμοποιήσει κατά καιρούς για τις νέες τεχνολογίες είναι βιτριολικά. Το 2015 έκανε λόγο για «επίθεση ηλιθίων» αναφερόμενος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

«Εδωσαν δικαίωμα λόγο σε λόχους ηλιθίων οι οποίοι προηγουμένως δεν μιλούσαν παρά σε μπαρ, μετά από ένα ποτήρι κρασί. Τότε δεν έκαναν κακό στους υπόλοιπους. Εκεί κάποιος τους έκοβε την κουβέντα ενώ τώρα έχουν το ίδιο δικαίωμα να μιλούν όσο και ένα βραβείο Νόμπελ».

Δεν έκρυβε επίσης την αντιπάθειά του για τα κινητά τηλέφωνα και για την μαζική επίδειξη που επιτρέπει η χρήση τους. Στο βιβλίο του «Ανάποδα σαν τον κάβουρα», μια συλλογή κειμένων μεταξύ 2000 και 2005, μιλούσε ωμά και βίαια: «Ο ηλίθιος, ο οποίος δίπλα μας ακριβώς μέσα στο τρένο κανονίζει τις οικονομικές του δοσοληψίες φωναχτά, στην πραγματικότητα επιδεικνύεται με ένα καπέλο από φτερά και ένα πολύχρωμο δαχτυλίδι στο πέος».

Ωστόσο, πίσω από αυτά τα έντονα κριτικά λόγια για τις νέες τάσεις, ο Ουμπέρτο Εκο έγραφε στην Liberation το 2009:«Δεν είμαι παρελθοντολόγος».

Τον Μάιο του 2015 το σάιτ Le Midi Libre τον ρωτάει αν το ίντερνετ «διαστρέφει τα πνεύματα» ο Εκο απαντά: «Πρέπει να είσαι οπλισμένος για να το χρησιμοποιήσεις. Είναι σαν ένα πολύ γρήγορο αυτοκίνητο που πρέπει να ξέρεις να οδηγείς. Αλλιώς πας κατευθείαν στον τοίχο».

Ηταν όμως οξύς: «Υπάρχουν ηλίθιοι του ίντερνετ όπως υπάρχουν και ηλίθιοι του Walkman που τους βλέπουμε να χτυπιούνται και να ουρλιάζουν στις συναυλίες ροκ μουσικής», έλεγε το 1991 στο L’Obs.

Αλλά πρόσθετε: «Σε μια κοινωνία πολύχρωμη όπως είναι η δική μας υπάρχει ο ηλίθιος αλλά υπάρχει και ο προσαρμοστικός. Αυτός δηλαδή που μπορεί να ζήσει με ενδιαφέροντα τρόπο αυτή την ποικιλία των σύγχρονων γλωσσών. Δεν μπορώ να αποφανθώ γι’αυτό το θέμα, περιορίζομαι στο να παρατηρώ».

Ο Εκο για τον γραπτό τύπο

Διαβάζετε εφημερίδες;

Διαβάζω τουλάχιστον δύο εφημερίδες κάθε πρωί και ρίχνω μια ματιά σε πολλές άλλες καθημερινά. Δεν μπορώ να πιώ τον καφέ μου και να ξεκινήσω την ημέρα μου αν δεν διαβάσω τον τύπο. Μένω πιστός στην ιδέα του Χέγκελ σύμφωνα με την οποία η ανάγνωση των εφημερίδων παραμένει «η καθημερινή προσευχή του σύγχρονου ανθρώπου». Είμαι αναγνώστης, αλλά και αρθρογράφος, γιατί γράφω σε μια καθημερινή και σε μια εβδομαδιαία εφημερίδα. Αλλά συχνά κοιτάζω μόνο τους τίτλους των άρθρων, γιατί ο γραπτός τύπος έχει την κακή συνήθεια να επαναλαμβάνει το πρωί τα νέα που αποκαλύφθηκαν χθες.

Τι απειλεί τον καθημερινό τύπο; Η επανάληψη της είδησης, χωρίς να δοθεί το βάθος της ανάλυσης;

Ο Τύπος επιμένει να επαναλαμβάνει ειδήσεις, χωρίς να προσθέτει κάποια επιπλέον αξία, οι οποίες αναλύθηκαν από την προηγούμενη ημέρα από όλα τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις, σε συνεχή ροή. Είναι μια τεράστια κρίση, η οποία χρονολογείται από την ημέρα γέννησης της τηλεόρασης. Από εκείνη τη στιγμή, εξάλλου, οι εφημερίδες προσπάθησαν να γίνουν εβδομαδιαίες και αυτό έφερε κρίση στις καθημερινές.

Αλλά το ερώτημα δεν είναι απλό: πώς να γεμίσεις 40 ή 50 σελίδες όταν η ουσία της είδησης κυκλοφορεί από την προηγούμενη; Ημουν σε ταξίδι στην Ωκεανία πριν από μερικά χρόνια και ανακάλυψα το Fidji Journal, μια ταπεινή έκδοση του νησιού η οποία αποτελούνταν από μια σελίδα με νέα από τον κόσμο και τα υπόλοιπα ήταν διαφημίσεις και τοπικά νέα.

Και είναι αλήθεια ότι οι βασικές ειδήσεις μπορούν να περιληφθούν μόνο σε μια στήλη εφημερίδας, όπως το κάνουν οι New York Times. Αυτός είναι ο λόγος που οι μεγάλες εφημερίδες πρέπει να εμβαθύνουν την επικαιρότητα και να δίνουν χώρο στις ιδέες.

Με ποιο τρόπο ο γραπτός τύπος μπορεί να ξανακερδίσει τους αναγνώστες;

Πρέπει να κάνει περισσότερες έρευνες. Για παράδειγμα να παρουσιάζει τις διαδηλώσεις του Μιλάνου για την παγκοσμιοποίηση και να συγκρίνει με τα αναρχικά κινήματα και την μεταμόρφωσή τους προς νέες μορφές ακτιβισμού. Να παρουσιάσει με καλύτερο τρόπο τις συνέπειες της καταστροφής της Παλμύρας. Αντίθετα, οι περισσότερες καθημερινές εφημερίδες ξανασερβίρουν την ίδια σούπα και μένουν με τη μύτη κολλημένη στο τώρα.

Πρέπει ο Τύπος να ζωντανέψει την λογοτεχνική κριτική;

Η λογοτεχνική κριτική είναι νεκρή στις εφημερίδες, οι οποίες κάνουν αγώνα αποκλειστικών ρεπορτάζ και δίνουν προτεραιότητα στις γρήγορες συνεντεύξεις, μετά από την κυκλοφορία ενός βιβλίου π.χ.

Ναι, αλλά πώς να κάνεις κριτική για έναν συγγραφέα ο οποίος στην συνέντευξή του μιλάει μόνο καλά για το βιβλίο του;

Πρέπει σε κάθε περίπτωση να ξαναζωντανέψουμε την δημοσιογραφική κριτική και να επεκτείνουμε τη δράση της, ειδικά στο ίντερνετ. Η εφημερίδα πρέπει να αφιερώνει δύο σελίδες στην κριτική των σάιτ, να αποκαλύπτει τα σωστά σάιτ και τα άχρηστα. Δεν πρέπει να αποφεύγουμε να χτίζουμε την κρίση του κοινού. Η εφημερίδα μπορεί να είναι ένα κριτικό και δημοκρατικό φίλτρο. Όταν ήμουν νέος, τα ποιήματα που έστελναν οι αναγνώστες, αξιολογούνταν από έναν μεγάλο κριτικό. Αυτό υπήρξε καθοριστικό στην λογοτεχνική μου συνέχεια.

Η συγκέντρωση των Μέσων στα χέρια των μεγάλων ομίλων μπορεί να αποτελεί κίνδυνο;

Αυτή η συγκέντρωση των ΜΜΕ είναι ένα πραγματικό πρόβλημα. Στην Ιταλία όλες οι εφημερίδες εξαρτώνται από βιομηχανίες και ισχυρές τράπεζες. Η Γαλλία βρίσκεται σε μια παρόμοια κατάσταση. Πρέπει κανείς να ορίσει ισχυρούς επικεφαλής στις εφημερίδες για να αντισταθεί στις πιέσεις.

Πρέπει να κρίνει κάποιος και τους αναγνώστες;

Είτε «χτίζετε» τον αναγνώστη είτε ακολουθείτε το υποτιθέμενο γούστο του. Ο Eugène Sue έδινε στους αναγνώστες αυτό που περίμεναν, ο Balzac διαμόρφωνε το γούστο τους, τους πρότεινε ιστορίες, καταστάσεις και ένα στιλ που δεν είχαν φανταστεί. Υπάρχουν βιβλία που λένε «είμαι σαν εσένα» και άλλα που λένε «είμαι ένας άλλος». Πρέπει να αποφεύγει κάποιος την ομοιομορφία του στιλ την οποία ζούμε και την οποία απαιτεί η νέα βιομηχανία των μίντια.

Πηγή: 

http://www.iefimerida.gr/news/252163/ti-ehei-pei-o-oymperto-eko-gia-internet-ta-social-media-kai-ton-grapto-typo-eikones#ixzz4D94O606A