Μόλις δύο μέρες απομένουν μέχρι την ανακοίνωση του φετινού νικητή του επίζηλου διεθνούς βραβείου Man Booker και το όνομα της Ελενας Φεράντε μοιάζει να προσελκύει, σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα, τα φώτα της δημοσιότητας ανάμεσα σε μια ποιοτικότατη βραχεία λίστα.
Το πολυσυζητημένο φαινόμενο «Φεράντε» έχει λάβει πια εκρηκτικές διαστάσεις, με το περιοδικό Time να συγκαταλέγει τη «βάρδο της Νάπολης» ανάμεσα στις 100 προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη ανά τον κόσμο επιρροή και τη διαδικτυακή ετικέτα #ferrantefever να συγκεντρώνει καθημερινά πλήθος αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η ολοκλήρωση της ναπολιτάνικης τετραλογίας το φθινόπωρο του 2015 προκάλεσε αναγνωστική φρενίτιδα τη στιγμή που η αληθινή ταυτότητα της συγγραφέως εξακολουθεί για τρίτη πλέον δεκαετία να παραμένει επτασφράγιστο μυστικό. Από την αρχή της συγγραφικής της καριέρας, η Φεράντε αρνείται να κάνει οποιαδήποτε δημόσια εμφάνιση, εμμένοντας στην εικονοκλαστική άρνησή της να αποκαλύψει λεπτομερώς τα βιογραφικά της δεδομένα.
Και ενώ στη γείτονα χώρα τα σενάρια για το ποια ή ποιος κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο δίνουν και παίρνουν, η συγγραφέας διά στόματος του εκδότη της επιβεβαιώνει το φύλο καθώς και τη ναπολιτάνικη καταγωγή της δηλώνοντας λακωνικά ότι έχει κάνει κλασικές σπουδές και τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση για το έργο της σημαντικής μεταπολεμικής πεζογράφου Ελσα Μοράντε.
Σε μια σπάνια συνέντευξή της στο Paris Review η συγγραφέας καθιστά σαφές ότι η αυτονομία των βιβλίων της εξασφαλίζεται από το γεγονός ότι στο εξώφυλλό τους δεν θα συναντήσουμε τη φωτογραφία της και το συνοδευτικό σημείωμα. H απουσία μιας απτής βιογραφικής ταυτότητας έξω από το λογοτεχνικό κείμενο της επιτρέπει να εξερευνά χωρίς περιορισμούς τον αχαρτογράφητο χώρο της λογοτεχνικής δημιουργίας.
Η Φεράντε μάς συστήνεται ως μια συγγραφέας που επιλέγει συνειδητά να μην ακολουθεί τις αναγκαίες πρακτικές της συγγραφικής προβολής, σε μια προσπάθειά της ν’ αποστασιοποιηθεί ουσιαστικά από τα κείμενά της μετά το πέρας της συγγραφής τους και να τα καταστήσει αυθύπαρκτα. Με αυτόν τον τρόπο επενδύει στο χτίσιμο μιας ιδιαίτερης σχέσης με τον εκάστοτε αναγνώστη, η οποία προσομοιάζει τη σχέση αναγνωστών και μυθιστορηματικών χαρακτήρων.
Σε τελική ανάλυση η Φεράντε μάς προτρέπει να αναζητήσουμε την αύρα του συγγραφέα στο καθαυτό κείμενο, γευόμενοι τη γλώσσα, το ύφος και τον ρυθμό του με τον ίδιο τρόπο που ανατρέχουμε σ’ αυτό προκειμένου να σκιαγραφήσουμε τους ήρωες μιας ιστορίας.
Το ελληνικό αναγνωστικό κοινό πρωτογνώρισε τη Φεράντε το 1997 με τη μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματός της με τίτλο Βάναυση Αγάπη (εκδόσεις Perugia), ενώ το 2004 ακολούθησαν οι Μέρες Εγκατάλειψης (εκδόσεις Αγρα). Δώδεκα χρόνια μετά, οι εκδόσεις Πατάκη εξασφάλισαν τα δικαιώματα για την κυκλοφορία στα ελληνικά της αριστουργηματικής τετραλογίας της Νάπολης, το πρώτο μέρος της οποίας κυκλοφόρησε τον Απρίλη με τον τίτλο Η υπέροχη φίλη μου (ιταλικός τίτλος L’amica geniale, 2011).
Το δύσκολο μεταφραστικό εγχείρημα ανέλαβε να φέρει εις πέρας η Δήμητρα Δότση, η οποία έχει στο ενεργητικό της ένα αξιοσημείωτο μεταφραστικό έργο (μεταξύ άλλων έχει μεταφράσει έργα των Umberto Eco, Elsa Morante, Alberto Moravia και Andrea Camilleri). Η μετάφραση της Δότση παραμένει πιστή στο ύφος και το τέμπο του πρωτοτύπου και αποδίδει με ευκρίνεια τον μακροπερίοδο λόγο της αφήγησης που είναι σήμα κατατεθέν της Φεράντε.
Η μεταφράστρια χρησιμοποιεί μια ρέουσα, απλή και καθημερινή γλώσσα με αποτέλεσμα να μεταφέρει επιτυχημένα στα ελληνικά την ευθύγραμμη διήγηση, τον κοφτό αφηγηματικό τόνο και κυρίως τη συναισθηματική φόρτιση του κειμένου.
O πρώτος τόμος της τετραλογίας ανοίγει στο παρόν με την περίεργη εξαφάνιση της μιας εκ των δύο πρωταγωνιστριών. Η εξηνταεξάχρονη Ραφαέλα Τσερούλο (γνωστή σε όλους ως Λίνα) έχει φύγει από το σπίτι της και παίρνει μαζί της όλα της τα υπάρχοντα σε μια προσπάθεια να σβήσει εντελώς τα ίχνη της.
Η Ελενα Γκρέκο, επιτυχημένη συγγραφέας, ενημερώνεται σχετικά με το συμβάν και αρχίζει να ξετυλίγει το νήμα της μακράς φιλίας τους μεταφέροντάς μας σε μια υποβαθμισμένη συνοικία της Νάπολης στη δεκαετία του 1950.
Σ’ αυτόν τον πρώτο τόμο των ναπολιτάνικων μυθιστορημάτων παρακολουθούμε την παιδική ηλικία και τα εφηβικά χρόνια της Λίλας και της Λενού (όπως αλληλοαποκαλούνται η Λίνα και η Ελενα, αντίστοιχα) με φόντο τη φτώχεια της μεταπολεμικής περιόδου καθώς και τις βίαιες συμπεριφορές που εκδηλώνονται στο ασφυκτικό πλαίσιο της πατριαρχικής οικογένειας αλλά και στη γειτονιά και τον ευρύτερο αστικό ορίζοντα μιας πληθωρικής και συνάμα επικίνδυνης Νάπολης όπου τα νήματα κινεί η Καμόρα.
Αρχής γενομένης με τη γνωριμία των δύο κοριτσιών στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου, οι αναγνώστες παρακολουθούν τη διαμόρφωση των χαρακτήρων τους μέσα από τη σχολική εμπειρία, τις αναταράξεις της εφηβείας και τις οικογενειακές δυναμικές.
Αν και εξαιρετική περίπτωση μαθήτριας, η επιδέξια και ατρόμητη Λίνα δεν θα προχωρήσει στο γυμνάσιο σε αντίθεση με τη συγκρατημένη και «δευτεραθλήτρια» μέχρι τότε Λενού που θα ολοκληρώσει τις γυμνασιακές σπουδές με ένα λαμπρό μέλλον να διαγράφεται μπροστά της. Το βιβλίο κλείνει με τον μεγαλοπρεπή, για τα δεδομένα της γειτονιάς, γάμο της Λίνας σε ηλικία 16 ετών και η τελεία μπαίνει ακριβώς στο σημείο όπου προμηνύεται μια αναπάντεχη κρίση στη φαινομενικά «τέλεια» κοινή ζωή των νεονύμφων.
Στο πρώτο αυτό βιβλίο του πολυπρόσωπου σάγκα της Φεράντε που μπορεί να αναγνωστεί και ως μυθιστόρημα «μαθητείας» (ή «διάπλασης» αν προτιμάτε) διαμορφώνονται οι εύθραυστες ισορροπίες της δύσκολης αλλά ανθεκτικής φιλίας της Λίλας και της Λενού. Ο αδιάπτωτος ανταγωνισμός για το ποια απ’ τις δυο θα ξεχωρίσει πάει χέρι χέρι με τον θαυμασμό της μιας στο πρόσωπο της άλλης.
Η υπερβολική οικειότητα τροφοδοτεί το αίσθημα της ζήλιας, η έγνοια και η συμπόνια καταλήγουν συχνά σε ενόχληση και η ειλικρινής αφοσίωση δίνει περιστασιακά τη θέση της σε ξεσπάσματα κακίας και μίσους.
Ουσιαστικά έχουμε να κάνουμε με ένα μυθιστόρημα που επιχειρεί να σκιαγραφήσει τους κώδικες επικοινωνίας των γυναικών ξεγυμνώνοντας τα αντιφατικά αισθήματα που βιώνουν και το παιχνίδι των εγωισμών τους, ενώ παράλληλα θέτει τις βάσεις για τη μάχη που θα δώσουν οι δύο πρωταγωνίστριες για να ξεφύγουν από τον απόλυτο έλεγχο των ανδρών και τα στερεότυπα του φύλου τους.
Η Υπέροχη φίλη μου είναι από τα βιβλία που αφήνουν τον αναγνώστη καθηλωμένο να αναρωτιέται με αγωνία για τη συνέχεια της ιστορίας και τις τύχες των ηρώων της. Ο επόμενος τόμος θα βρει τα πρόσωπα του ναπολιτάνικου δράματος επί σκηνής και ενώπιον συνταρακτικών αλλαγών στις ζωές τους την ώρα που η ιταλική κοινωνία και πολιτική ζωή μετασχηματίζονται με φόντο τη ανήσυχη δεκαετία του ’60.
Αναμένουμε εναγωνίως!
Σταυριανή Ιωαννίδου
Efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου