Μπεφάνα: η γριούλα μάγισσα "Άγιος Βασίλης" των ιταλικών Θεοφανείων (Epifania)

Η Μπεφάνα σύμφωνα με την ιταλική λαογραφική παράδοση είναι μια καλή μα και άσχημη γριούλα που μοιράζει δώρα στα παιδιά το βράδυ της παραμονής των Φώτων (μεταξύ 5ης και 6ης Ιανουαρίου).
Σύμφωνα με τον μύθο, τη νύχτα που γεννήθηκε ο Χριστός, οι τρεις μάγοι επισκέφθηκαν τη Μπεφάνα στο σπίτι της, φάγαν, ήπιαν, ξεκουράστηκαν, και όταν έφευγαν της πρότειναν να πάει μαζί τους για να προσκυνήσουν το Χριστό και να του δώσουν δώρα.
Αυτή όμως αρνήθηκε. Μετά το μετάνιωσε κι ένιωσε τύψεις. Από τότε, κάθε χρόνο πετάει με τη σκούπα της και μοιράζει δώρα σε όλα τα παιδιά, ελπίζοντας ότι κάποιο από αυτά είναι ο Χριστός. Γεμίζει τις κάλτσες των καλών παιδιών με δώρα, ενώ τις κάλτσες των "κακών" παιδιών με κάρβουνο (το οποίο είναι απλώς ένα γλυκό σε σχήμα κάρβουνου!).

Η λέξη "Μπεφάνα" προέρχεται από την ελληνική λέξη "Επιφάνια", η οποία είναι η άλλη ονομασία των Θεοφανίων.
Ο θρύλος της Μπεφάνα φαίνεται ότι προϋπάρχει τους χριστιανισμού καθώς η Μπεφάνα φέρεται ως μια κλασική μάγισσα με γαμψή μύτη και σκουπόξυλο που ως γριά μάγισσα συμβολίζει το χειμώνα.
Η Ιταλία όπου και θεωρείται μητέρα του εθίμου καλωσορίζει τη Μπεφάνα με λουκάνικα, μπρόκολα, κρασί και άλλα καλούδια. Τα παιδιά που πιάνουν τη Μπεφάνα να μπαίνει στο δωμάτιό τους για να αφήσει το δώρο τους, της φωνάζουν “Να η Μπεφάνα” (Ecco La Befana) ενώ οι γονείς προσπαθούν ενίοτε να την εμφανίσουν ως αράπη, μαύρο ή γύφτο (ξέρουμε από αυτά στην Ελλάδα), ότι δηλαδή αν δεν καθίσουν καλά, η Μπεφάνα αντί για δώρα θα τους φέρει κάρβουνο. Για να μη συνδεθεί ασφαλώς η Μπεφάνα με κάτι τέτοιο, το μόνο που συμβαίνει είναι ότι στα άτακτα παιδιά φέρνει ένα γλυκό σε σχήμα και χρώμα κάρβουνου.Τη δεκαετία του 70′ η ιταλική κυβέρνηση προσπάθησε να καταργήσει την αργία των Θεοφανίων, ημέρα που εμφανίζεται η Μπεφάνα, αλλά συνάντησε μάλλον σθεναρή αντίδραση από τους μεγαλύτερους λάτρεις της, τα παιδιά, με αποτέλεσμα να κάνει πίσω.