Οι μικρές απολαύσεις του Νίτσε στο Τορίνο

Ο Φρίντριχ Νίτσε σε πορτρέτο που φιλοτέχνησε ο Έντβαρντ Μουνχ το 1906 (Thielska Galleriet)

Σε επιστολές του, ο γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε εκθειάζει την κουζίνα του Τορίνο, της πρωτεύουσας του Πιεμόντε στην Ιταλία, μιας περιοχή γνωστής για τα εκλεκτά προϊόντα της


20 Οκτωβρίου 2017

Tου Νίκου Μορόπουλου

Ο Γερμανός φιλόσοφος και φιλόλογος Φρειδερίκος Νίτσε έζησε για μερικούς μήνες στο Τορίνο, στην υπέροχη αυτή πόλη της Βόρειας Ιταλίας. Το Τορίνο έχει μια τραγική διάσταση στη ζωή του Νίτσε, αφού εκεί, στις 3 Ιανουαρίου 1889, ο Νίτσε υπέστη ένα βαρύ ψυχολογικό κλονισμό και κατέρρευσε. Λίγες μέρες μετά μεταφέρθηκε στη Βασιλεία της Ελβετίας.

Όμως, υπάρχουν και θετικές διαστάσεις στην διαμονή του Νίτσε στο Τορίνο, αφού η πόλη του χάρισε πολλές μικρές απολαύσεις. Στο άρθρο αυτό θα αναφέρω μερικές από τις απολαύσεις αυτές, όπως τις κατέγραψε ο ίδιος σε επιστολές του.

Η πρώτη επίσκεψη του Νίτσε στο Τορίνο πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο 1888. Ο φιλόσοφος έμεινε στην πόλη μέχρι τον Ιούνιο 1888 και μετά πήγε στις Ελβετικές Άλπεις για να περάσει το καλοκαίρι.

Γενική άποψη του Τορίνο σε λιθογραφία του 1880

Σε επιστολή του προς τον Ράινχαρτ Ζέιντλιτζ, στις 28 Ιουνίου 1888, ο Νίτσε έγραφε: «… Γιατί εκεί (στο Τορίνο) η διάθεση μου ήταν τέτοια που είχα να δω 20 χρόνια… Ακόμη και η ζέστη δεν με πείραξε και δεν μπορώ παρά να πω ότι ενήργησε θετικά η κουλτούρα των καφενείων, που έχει ανέβει σε δυσθεώρητα ύψη. Αισθάνθηκα ότι ήμουν ειδικός στα παγωτά, τα σπουμόνι, τα πέτζι ντούρι!»

Τα σπουμόνι είναι παγωτά γεμιστά, που μπορεί να έχουν άλλο παγωτό σαν γέμιση, κρέμα σαντιγύ, ή/και διάφορα ξερά φρούτα, αμύγδαλα ή άλλους ξηρούς καρπούς. Τα πέτζι ντούρι είναι από τη Σικελία, σε στρώσεις σαν την κασάτα, και σκληρά, αφού στην Σικελία δεν βάζουν στα παγωτά αυγά και κρέμα γάλακτος.

Ένα από τα καφενεία του Τορίνο, στα οποία  σύχναζε ο Νίτσε, ήταν το ιστορικό καφέ Φιόριο, που άνοιξε το 1780 και υπάρχει μέχρι σήμερα.

Το κομψό Caffè Fiorio, ένα από τα πιο παλιά του Τορίνο άνοιξε το 1780 [Wikipedia]

Ένα άλλο καφενείο, στο οποίο σύχναζε ο Νίτσε, ήταν το Al Bicerin, που σερβίρει και σήμερα το ομώνυμο καφέ-κοκτέιλ: καφές εσπρέσο, ζεστή πικρή σοκολάτα και χτυπημένη κρέμα γάλακτος.

O Νίτσε σύχναζε επίσης στο Al Bicerin

Το διάσημο κοκτέιλ Al Bicerin στο ομώνυμο καφενείο του Τορίνο με καφέ εσπρέσο, ζεστή πικρή σοκολάτα και κρέμα γάλακτος, που αγαπούσε ο Νίτσε

Ο Νίτσε επέστρεψε στο Τορίνο τον Σεπτέμβριο 1888 κι έμεινε εκεί μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου 1889.

Σε επιστολή του προς τον Χάϊνριχ Καίζελιτς, της 30ης Οκτωβρίου 1888, ο Νίτσε γράφει:

Όταν βρισκόταν στο Τορίνο, ο Φρίντριχ Νίτσε συνήθιζε να γευματίζει στο Ristorante Del Cambio

«…χαίρομαι για παράδειγμα, που έχω έναν εξαιρετικό ράφτη κι εκτιμώ το γεγονός ότι παντού γίνομαι δεκτός ως διακεκριμένος ξένος… Στην τρατορία (λαϊκό εστιατόριο) μου παίρνω αναμφισβήτητα την καλύτερη μερίδα που υπάρχει: μου συνιστούν πάντα ό,τι καλύτερο… Τρώω εδώ με την πλέον ευχάριστη διάθεση, ψυχική αλλά και κοιλιακή, και μάλιστα τέσσερις φορές περισσότερο απ’ όσο στην Πανάντα… Φρούτα, σταφύλια, μαύρα και γλυκά – και φθηνότερα απ’ ότι στη Βενετία! Περισσότερο από κάθε άλλο μέρος, βρίσκω πως εδώ αξίζει κανείς να ζει. Στα καλύτερα καφενεία, ο καφές σ΄ ένα μικρό κανάτι, εξαιρετικής ποιότητας, θα έλεγα πρώτης ποιότητας, που δεν έχω ξαναβρεί ποτέ,  20 σαντίμ – και μάλιστα στο Τορίνο δεν δίνει κανείς φιλοδώρημα… Στο εστιατόριο πληρώνω για κάθε γεύμα 1 φράγκο και 15 και προσθέτω ακόμη 10 σαντίμ, κάτι που εδώ θεωρείται εξαίρεση. Σ΄ αυτή την τιμή παίρνω μια τεράστια μερίδα μανέστρα, σκέτη ή σούπα: μια πολύ μεγάλη ποικιλία κι επιλογή, ενώ τα ιταλικά προϊόντα από αλεύρι είναι όλα πρώτης ποιότητας (για πρώτη φορά εδώ αρχίζω να εκτιμώ τις μεγάλες διαφορές). Μετά, ένα εξαιρετικό κομμάτι τρυφερό κρέας, προπάντων μοσχάρι ψητό, που δεν το έχω φάει πουθενά αλλού με συνοδεία κάποιου λαχανικού, σπανάκι κλπ., τρία ψωμάκια πολύ νόστιμα, για όποιον αγαπάει τα κριτσίνια, τα πολύ λεπτά μπαστουνάκια, που είναι ιδιαίτερα νόστιμα στο Τορίνο.» (2)

Το όνομα της τρατορίας που γευμάτιζε καθημερινά ο Νίτσε δεν είναι γνωστό. Σε κάποιο από τα γράμματα του Τορίνο αναφέρει ότι ο μάγειρας του ήταν ο «de la Pace» (Ειρηνικός), αλλά δεν γνωρίζουμε αν αυτό είναι αστεϊσμός του Νίτσε ή πραγματικό όνομα. Ο Νίτσε γευμάτιζε –αλλά όχι καθημερινά- και στο εστιατόριο «Del Cambio», που λειτουργεί και σήμερα.

Σε άλλη επιστολή του προς τον Χάϊνριχ Καίζελιτς, της 16ης Δεκεμβρίου 1888, ο Νίτσε γράφει:

«Η πιεμοντέζικη (α) κουζίνα! Ά, το εστιατόριο μου! Δεν είχα ιδέα πόσο υπερέχουν οι Ιταλοί στην τέχνη της μαγειρικής! – και τι ποιότητα! Δεν είναι τυχαίο το ότι βρίσκονται στην καρδιά της πιο περίφημης κτηνοτροφίας. – Και όπως πάντα, μολονότι τρώω σαν πρίγκηπας, και μάλιστα πολύ, πληρώνω για κάθε γεύμα (με 10 σαντίμ φιλοδώρημα) 1,25 φράγκα.» (2)

(α) Πιεμόντε είναι η περιφέρεια στην οποία πρωτεύουσα είναι το Τορίνο.

Λίγο μετά, η ψυχική ασθένεια του Νίτσε τον καθήλωσε και τον οδήγησε μακριά από το αγαπημένο του Τορίνο.

Πηγές

(1) Nietzsche’s Letters, 1888

(2) «Friedrich Nietzsche. Τελευταίες Επιστολές»,  Εισαγωγή Jean – Michel Rey, Μετάφραση Αιμιλίας Μανούση, Εκδόσεις Άγρα, 2003.

* Franz Overbeck έγραψεν (1889)

Ο Νίκος Μορόπουλος διατηρεί το αγγλικό blog Panathinaeos

http://www.bostanistas.gr/?i=bostanistas.el.themata&id=4719