Πώς γεννήθηκε η Μαφία; Από μια ξηρασία στη Σικελία

Ο Μπράντο, στον ρόλο του Νονού. Πρόκειται για μία εμβληματική ταινία της 7ης Τέχνης, του 1972. Βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο τού Μάριο Πούτζο

Εξελίχθηκε σύντομα σε καθαρά εγκληματική οργάνωση –για την υπεράσπιση και την επέκταση των συμφερόντων της– αφού πρώτα παρείχε υπηρεσίες σεκιούριτι σε γαιοκτήμονες προκειμένου να καταπνίξει στο αίμα τους αγώνες των αγροτών για μια καλύτερη ζωή, στα τέλη του 19ου αιώνα.

23 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2018

Οπως έχει δείξει η Ιστορία, οι κλιματικές αλλαγές και οι πολιτικές εξεγέρσεις είναι άρρηκτα συνδεδεμένες.

Για παράδειγμα, μια ξηρασία στη Γαλλία, το 1788, κατέστρεψε τις καλλιέργειες και, ως συνεπακόλουθο, αύξησε τις τιμές των τροφίμων: οι ιστορικοί θεωρούν ότι αυτό οδήγησε στη Γαλλική Επανάσταση, το επόμενο έτος. Πιο πρόσφατα, τέσσερα χρόνια ξηρασίας στη Συρία, μεταξύ των ετών 2006 και 2010, δημιούργησαν μαζική ανεργία, συμβάλλοντας στον εμφύλιο πόλεμο που «καίει» μέχρι σήμερα.

Τώρα, σύμφωνα με το QZ, ένα νέο έγγραφο σημειώνει ότι μια αντίστοιχη ξηρασία δημιούργησε στη Σικελία την πιο διαβόητη εγκληματική οργάνωση στον κόσμο: τη Μαφία.

Η Σικελική Μαφία ή, πιο απλά, Μαφία ή -ακόμη πιο σωστά- Κόζα Νόστρα, είναι μια εγκληματική μυστική οργάνωση ανδρών η οποία δημιουργήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα στo μεγάλο νησί της Ιταλίας. Παρακλάδι της εμφανίστηκε στην ανατολική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών περί τα τέλη του 19ου αιώνα, έπειτα από διάφορα κύματα μεταναστών από τη Σικελία.

Λεξικό της ιταλικής γλώσσας, το Devoto-Oli, περιγράφει τη Μαφία ως: «Ενα σύμπλεγμα μικρών, υπόγειων οργανώσεων (οι συμμορίες) οι οποίες χαρακτηρίζονται από κώδικα σιωπής (η ομερτά) και ασκούν κάποιον έλεγχο σε επιχειρηματικές δραστηριότητες, καθώς και στη διοίκηση της Σικελίας».

Το Κορλεόνε. Ενα από τα εμβληματικά μέρη που θυμίζουν Μαφία (Tour Of Sicily)

Και αυτή, είναι η απαρχή της δράσης της…

Η αγροτική δομή της σικελικής κοινωνίας, που αναγόταν στην εποχή των Νορμανδών, διαταράχθηκε το 1812 από ένα διάταγμα του βασιλιά της Νάπολης. Ο βασιλιάς ήθελε να περιορίσει τη δύναμη των τοπικών αρχόντων που συχνά σήκωναν κεφάλι. Οι τελευταίοι, με μερικούς χωρικούς, σχημάτισαν αμέσως ομάδες κρούσης για να αντισταθούν στη Νάπολη. Αυτό ήταν και το ξεκίνημα της Μαφίας.

Υπάρχει κάτι το… «ηρωικό» σε όλα αυτά. «Μαφιόζος» τα χρόνια εκείνα σήμαινε βέβαια ληστής, εκβιαστής, δολοφόνος, αλλά και, πρωτίστως, πατριώτης. Η βασική ιδέα ήταν ότι η Μαφία υπερασπιζόταν τα συμφέροντα μίας τοπικής κοινωνίας, μιας πόλης, ενός νησιού, μιας φατρίας.

Η Μαφία γιγαντώθηκε στη Σικελία περίπου το 1860, εκμεταλλευόμενη την αδύναμη περιφερειακή κυβέρνηση του νησιού, αλλά και την απόσταση που υπήρχε από τη Ρώμη, η οποία δεν μπορούσε να απλώσει τις «φτερούγες» της και να προστατέψει όλη την επικράτεια. Ως συνεπακόλουθο, οι μαφιόζοι έκαναν ό,τι ήθελαν και για αρκετά μεγάλο διάστημα όλη η Ιταλία συγκλονιζόταν από τις εγκληματικές επιχειρήσεις τους, ενώ η βάση της Μαφίας ήταν το Παλέρμο.

Το 1893 ήταν ένα έτος έντονης ξηρασίας στην περιοχή, σύμφωνα με έρευνα ενός οικονομολόγου του MIT.

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε ως εργασία από το Γραφείο Οικονομικών Ερευνών (που σημαίνει ότι δεν έχει εξεταστεί -προς το παρόν- από άλλους ακαδημαϊκούς) υποστηρίζει ότι οι σικελοί χωρικοί αναπόφευκτα θα υποτάσσονταν στη Μαφία και τη δύναμή της: οι περισσότεροι αγρότες είτε νοίκιαζαν από γαιοκτήμονες μικρά οικόπεδα είτε εργάζονταν ως εργάτες υπό αντίξοες συνθήκες, στο έλεος της ελίτ που ήλεγχε πολλά από αγροκτήματα στη Σικελία. Η ξηρασία, η οποία ήρθε έπειτα από μια κακή συγκομιδή το προηγούμενο έτος, μείωσε την παραγωγή του σιταριού του νησιού στο μισό, ενώ κατέστρεψε την παραγωγή ελαιολάδου, κρασιού και κριθαριού. Σε ορισμένες περιοχές, η γεωργική παραγωγή ήταν κατά 65% χαμηλότερη το 1893 σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, σύμφωνα με την ίδια μελέτη. Ταυτόχρονα, οι γαιοκτήμονες συνέχιζαν να παίρνουν την ίδια ποσότητα των παραγόμενων προϊόντων, οδηγώντας τους χωρικούς και τους αγρότες στην πείνα.

 Οπαδοί του «Fasci Siciliani»

Η εξαθλίωση του πληθυσμού και η εν γένει ανεργία συνέβαλαν στη δημιουργία ενός σοσιαλιστικού κινήματος, του «Fasci Siciliani», το οποίο ήρθε να γίνει η φωνή των αγροτών οι οποίοι αντιμετώπιζαν οικονομικές δυσκολίες, πρόβλημα επιβίωσης. Η φωνή έγινε δυνατή, το κίνημα άρχισε να αριθμεί σύντομα εκατοντάδες χιλιάδες οπαδούς, η διαμαρτυρία ήταν απέναντι στην κυρίαρχη τάξη και ζητούσε υψηλότερους μισθούς, μακροπρόθεσμες συμβάσεις για ενοικιάσεις γης και λιγότερα φορολογικά βάρη στις πλάτες των οικονομικά ανήμπορων. Υπό το -ουτοπικό, όπως αποδείχτηκε- αίτημα να φορολογούνται, ισότιμα, και οι ιδιοκτήτες της γης.

Οι γαιοκτήμονες ανησύχησαν από την επαπειλούμενη λαϊκή εξέγερση και ζήτησαν από την ιταλική κυβέρνηση να στείλει στρατεύματα για να διαλύσει το «Fasci». Ομως, ο τότε πρωθυπουργός, Τζιοβάνι Τζιολίτι, ήταν Αριστερός και συμπαθής στους αγρότες. Ετσι, η ελίτ στράφηκε αλλού για προστασία: στη Μαφία. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 1893, οι συναθροίσεις του «Fasci» διαταράχθηκαν βίαια από ανθρώπους της Μαφίας. Πολλοί αγρότες σκοτώθηκαν από ελεύθερους σκοπευτές της, οι οποίοι ήθελαν, με κάθε τρόπο, να διαλύσουν τις διαδηλώσεις τους και να κάνουν και τους υπόλοιπους χωρικούς να φοβούνται να κατέβουν σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.

Οι ερευνητές χαρτογράφησαν την εξάπλωση της Μαφίας σε περισσότερους από 357 δήμους της Σικελίας, χρησιμοποιώντας κυβερνητικές και αστυνομικές αναφορές, από το 1885 και το 1900. Ολες οι πηγές τους, επικεντρώνουν σε ένα γεγονός: η ξηρασία αύξησε τη δραστηριότητα της Μαφίας, η οποία γινόταν ολοένα και πιο αδίστακτη, προκειμένου να επιτελέσει (και να εκτελέσει) τα χατίρια των πλούσιων αφεντικών της.

Επειτα από μήνες βίας και αναταραχής, το «Fasci» κηρύχθηκε παράνομο από τον νέο ιταλό πρωθυπουργό, το 1894, ο οποίος προέβη σε βίαιη καταστολή του, με μαζικές συλλήψεις και συνοπτικές εκτελέσεις, οι οποίες έβαλαν την ταφόπλακα σε αυτό το κίνημα. Αντίστοιχα, οι μαφιόζοι, δεν έμειναν μόνο στα καθήκοντά τους ως ιδιωτική πολιτοφυλακή-σεκιούριτι των γαιοκτημόνων, αλλά συνέχισαν την εγκληματική δράση τους στη Σικελία.

Οι Καραμπινιέροι δεν τα έχουν φέρει πάντα εις πέρας απέναντι στη Μαφία (REUTERS/Stefano Rellandini)

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των τοπικών κυβερνήσεων, οι οποίες είχαν σοβαρές, μακροπρόθεσμες, αρνητικές συνέπειες για την οικονομία της Σικελίας και αναποτελεσματικότητα των θεσμών του νησιού, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές. Για παράδειγμα, στις περιφέρειες όπου η παρουσία της Μαφίας αυξήθηκε από το 1885 έως το 1900, η μόρφωση των πολιτών έπεσε, περίπου, στο 10% και ο αναλφαβητισμός κάλπαζε. Οι ερευνητές διαπίστωσαν, επίσης, ότι η άνοδος της Μαφίας συσχετίζεται με τη μείωση των δαπανών για δημόσιες υποδομές, όπως η παροχή νερού, αφού οι μαφιόζοι έπαιρναν για τις δικές τους φαμίλιες όλα τα αγαθά και άφηναν τους υπόλοιπους στην τύχη τους. «Τα αδύναμα κράτη δεν είναι σε θέση να παρέχουν αφειδώς δημόσια αγαθά», γράφουν οι συντάκτες και «ένας από τους πολλούς παράγοντες που συγκρατούν την ανάπτυξη του κράτους είναι ο αντίκτυπος των διαφόρων εγκληματικών οργανώσεων. Βέβαια, εκείνη την εποχή, κανείς δεν είναι ίσως τόσο γνωστός όσο η Σικελική Μαφία», είναι το συμπέρασμα της ερευνητικής ομάδας.

Η Μαφία εξελίχθηκε σε καθαρά εγκληματική οργάνωση για την υπεράσπιση και την επέκταση των ίδιων της των συμφερόντων. Με τη μετανάστευση των Ιταλών στις ΗΠΑ, όπως σημειώναμε και παραπάνω, εμφανίστηκε και η «Νέα Μαφία», η αμερικανική.

Χάρη στον «Νονό», τον Αλ Καπόνε, τον Βίτο Κορλεόνε και τον Τόνι Σοπράνο, η Μαφία εξάπτει τη φαντασία του κινηματογραφικού κοινού, εδώ και πολλές δεκαετίες. Ταυτόχρονα, πολλοί ταξιδεύουν στη Σικελία, για να πάρουν μια γεύση από τον τρόπο ζωής τους.

Η Μαφία, όμως, δεν είναι μια ιδανική κοινωνική φιγούρα, οι ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί της δεν αποτελούν πρότυπο για κανέναν πολιτισμένο άνθρωπο. Επί τόσα χρόνια χρησιμοποίησε ανηλεή βία δημιουργώντας ποταμούς αίματος οι οποίοι δεν μπορούν να ξεπλυθούν με καμία ποσότητα νερού.

Αλλωστε, όλα ξεκίνησαν από μια ξηρασία…

http://www.protagon.gr/themata/flashback/pws-i-ksirasia-sti-sikelia-to-1893-dimiourgise-ti-mafia-44341542461